Нарада аб стане і развіцці мінеральна-сыравіннай базы Рэспублікі Беларусь

У Беларусі неабходна інтэнсіўна і эфектыўна асвойваць радовішчы, здабываць і перапрацоўваць карысныя выкапні. Такую задачу паставіў Кіраўнік дзяржавы Аляксандр Лукашэнка 12 сакавіка на нарадзе аб стане і развіцці мінеральна-сыравіннай базы рэспублікі, нарошчванні геолагаразведачных работ, у тым ліку па вуглевадароднай сыравіне.

У цэлым у Беларусі выяўлена каля пяці дзясяткаў розных відаў карысных выкапняў, і па забяспечанасці асобнымі з іх краіна ўваходзіць у дзясятку сярод еўрапейскіх дзяржаў. Аднак Аляксандр Лукашэнка патрабуе не дапускаць самазаспакоенасці. Таму і сабраў нараду - каб прарэвізаваць, якія ёсць праблемы і па якіх напрамках трэба ўзмацніць работу.

"Надышоў час зверыць гадзіннікі. І знайсці рашэнні для самых праблемных і недастаткова прапрацаваных пытанняў. Такіх нямала. Хоць, зразумела, у нас ёсць вельмі паспяховыя галіны", - заявіў Кіраўнік дзяржавы.

Стан мінеральна-сыравіннай базы і яе далейшае развіццё ўжо абмяркоўваліся на такой нарадзе восем гадоў таму, нагадаў Аляксандр Лукашэнка. Даручэнні былі дадзены таксама і пры назначэнні Андрэя Худыка Міністрам прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя ў 2017 годзе. "Тады мы з вамі гаварылі, што ў Беларусі нядрэнна вывучаны прыродныя багацці, якія знаходзяцца на паверхні. А вось пра тое, што пад зямлёй, ведаем далёка не ўсё. Таму трэба нарошчваць геолагаразведачныя работы", - сказаў Кіраўнік дзяржавы.

Прэзідэнт падкрэсліў асаблівае значэнне ўласных мінеральна-сыравінных рэсурсаў, паколькі яны з'яўляюцца залогам суверэнітэту і стабільнага развіцця эканомікі. Тым больш актуальна цяпер на фоне санкцыйнага націску.

Урэшце, гаварылі не толькі пра прыродныя рэсурсы. Карыстаючыся прысутнасцю ўсіх кіраўнікоў рэгіёнаў, абмеркавалі пачатак веснавых работ у вёсцы - стан азімых, апрацоўка глебы, пасяўная кампанія, агляд і рэвізія тэхнікі. Па гэтых пытаннях падрабязна далажыў віцэ-прэм'ер Леанід Заяц.

Яшчэ адна тэма ў АПК, якая пастаянна на кантролі ў Прэзідэнта, - жывёлагадоўля, у прыватнасці, захаванасць маладняку, недапушчэнне падзяжу. Таксама абмеркавалі продажы сельгаспрадукцыі, наяўнасць магчымых праблем з рэалізацыяй, работу сферы гандлю. Акцэнт тут на абслугоўванні малых населеных пунктаў і сельскага насельніцтва - тыя пытанні, пра якія Аляксандр Лукашэнка нядаўна гаварыў з прадстаўнікамі Белкаапсаюза.

І, нарэшце, традыцыйныя задачы ў пачатку вясны - дарогі і добраўпарадкаванне. Аляксандр Лукашэнка паўтарыў сваё даручэнне, каб да 9 мая прывесці ў парадак і адрамантаваць дарогі па ўсёй краіне. А кантроль за работамі па добраўпарадкаванні ў тым ліку за мясцовымі саветамі, дэпутаты якіх былі нядаўна выбраны.

Першае, на што звярнуў увагу Прэзідэнт у пачатку мерапрыемства, гэта ўзровень здабычы нафты ў Беларусі. У савецкія часы ён складаў каля 8 млн т у год, а, паводле некаторых даных, дасягаў 9 млн т. Прысутныя на нарадзе спецыялісты пацвердзілі гэту інфармацыю. Тады Кіраўнік дзяржавы задаў слушнае пытанне: чаму да гэтага часу ўзровень здабычы значна знізіўся і якія ёсць магчымасці, каб яго нарасціць.

"Нашы прыродныя, геалагічныя ўмовы ў Беларусі ўсе ведаюць. Дзевяць мільёнаў тон (няхай восем) мы здабывалі нафты, сёння здабываем 2 млн т прыкладна (разам з тым газ і іншае). У чым справа? Мне тлумачаць: выпампавалі ўсё. Я ў гэта не веру", - сказаў Аляксандр Лукашэнка.

Было адзначана, што ў нафтавай сферы ў "Беларуснафты" ў краіне манаполія. Кампанія сапраўды нядрэнна працуе, валодае прагрэсіўнымі кампетэнцыямі. Аднак патрэбна была і альтэрнатыўная ацэнка стану спраў у гэтай галіне, асабліва што датычыцца разведкі новых прамысловых запасаў чорнага золата.

Спецыялісты адзначаюць, што рэзервы і патэнцыял ёсць, і пацвярджэнне таго - штогадовы прырост разведаных запасаў. Так, не ўсе з іх лёгка і эканамічна мэтазгодна здабываць, улічваючы геалагічныя ўмовы залягання нафты. Размова і не ідзе аб тым, каб здабываць ва ўрон сабе, але галоўная задача - працаваць лепш і якасней. Не бяздумна, але шукаць новыя радовішчы, дзе толькі гэта магчыма, выдзяляць неабходныя рэсурсы. Тым больш ёсць прыклады ў суседніх краінах, у прыватнасці ў Расіі, калі ў падобных умовах радовішчы ўсё ж такі асвойваюцца і ажыццяўляецца здабыча нафты.Важна, каб у гэтай сумеснай рабоце ўсіх адказных службовых асоб адчувалася напружанне і кожны рабіў максімум, што ад яго залежыць.

"Тым, што мы маем, трэба разумна і па-гаспадарску распараджацца. А тое, чаго мы не маем, але разлічваем мець, трэба шукаць, - падкрэсліў Прэзідэнт. - Калі б мы сёння мелі 5 млн т нафты, а не каля 2-х, багатай былі б дзяржавай. Вось адкуль прычына разгляду гэтага пытання". Тым больш актуальным Аляксандр Лукашэнка лічыць пытанне выкарыстання ўласнай сыравіннай базы цяпер, калі ў адносінах да Беларусі з кожным годам узмацняецца санкцыйны націск.

"Мяне інфармуюць, што на сённяшні дзень прамысловыя запасы беларускай нафты складаюць каля 45 млн т. За 2016-2023 гады яны прыраслі на 14 млн т, у тым ліку толькі ў 2023 годзе - на 2,5 млн т, што з'яўляецца рэкордам за апошнія 40 гадоў. Значыць, нешта ёсць, - сказаў Кіраўнік дзяржавы. - Прымяненне новых тэхналогій, нарошчванне аб'ёмаў сейсмаразведкі і свідравання далі магчымасць пачынаючы з 2017 года забяспечыць рост здабычы нафты ў сярэднім на 20 тыс. т у год".

Аднак Аляксандр Лукашэнка лічыць такія тэмпы недастатковымі і арыентуе на комплексны падыход у гэтым напрамку. "Якія перспектывы па распрацоўцы свідравін і што будзем рабіць з цяжкадаступнымі запасамі? На колькі гадоў наперад прапісаны планы па геолагаразведцы? Ці хапае ўласных спецыялістаў і абсталявання?" - паставіў шэраг пытанняў Прэзідэнт.

"Яшчэ раз паўтараю: ідзіце і шукайце тое, што патрэбна краіне", - арыентаваў Аляксандр Лукашэнка.

Гаворачы аб развіцці мінеральна-сыравіннай базы краіны, Кіраўнік дзяржавы адзначыў як станоўчыя прыклады, так і звярнуў увагу на шэраг выяўленых недахопаў, якія патрабуюць рэакцыі з боку адказных службовых асоб.

Пазітыўнай ацэнкі, паводле слоў Прэзідэнта, заслугоўвае работа "Беларуськалія", які стаў сусветным брэндам. Тут ёсць уласная добра адладжаная сістэма - ад разведкі новых радовішчаў да вытворчасці ўгнаенняў.

А вось распрацоўку радовішчаў у краіне Аляксандр Лукашэнка раскрытыкаваў за адсутнасць адзінага кантролю.

Як адзначыў Прэзідэнт, Урад сцвярджае, што дзяржаўная праграма "Ахова навакольнага асяроддзя і ўстойлівае выкарыстанне прыродных рэсурсаў" на 2016-2020 гады паспяхова выканана. Цяпер у рабоце наступная.

"Пры гэтым да цяперашняга часу няма адзінага кантролю за распрацоўкай радовішчаў. Сёння многія ведамствы надзелены правам выкарыстоўваць нетры. І, зразумела, кожны захоўвае свае інтарэсы", - сказаў Кіраўнік дзяржавы, запатрабаваўшы прыняць меры для змянення сітуацыі.

Напрыклад, дарожнікам патрэбны пясок - толькі яго з кар'ера і здабываюць, а будаўнікоў цікавіць шчэбень, энергетыкаў - торф. Але калі наступным пластом там ляжаць спадарожныя карысныя выкапні, напрыклад, базальт пад торфам, то хто ацэньвае сітуацыю і вырашае, здабываць ці не, спытаў Прэзідэнт. "Дзе курыруючая роля Мінпрыроды? Ведаю, такая задача вам ставілася больш за год таму. Што змянілася за гэты час?" - задаў пытанні адказным асобам Аляксандр Лукашэнка.

Здабыча карысных выкапняў вядзецца па ўсёй тэрыторыі Беларусі. "Кантралюючыя органы дакладваюць, што часта эксплуатацыя і рэкультывацыя кар'ераў ідуць з парушэннямі, - звярнуў увагу Кіраўнік дзяржавы. - Прычыны яны бачаць у недастатковым узаемадзеянні нетракарыстальнікаў і мясцовай улады. Увязлі ў бюракратыі, бясконцых узгадненнях, экспертызах дзе трэба і дзе не трэба. А церпіць справа. Я спецыяльна даручыў запрасіць сюды ўсіх губернатараў, каб ні ў каго больш не засталося пытанняў, як працаваць далей".

У якасці яшчэ адной праблемы, якая патрабуе аператыўнага вырашэння, Прэзідэнт назваў нізкі ўзровень выкарыстання вытворчых магутнасцей па здабычы айчыннай сыравіны. Паводле даных Урада за 2018-2023 гады, гэты ўзровень наступны: пясок шкляны і фармовачны – 39%, гліна тугаплаўкая – 47%, мел, мергель, гліна і трэпел для цэменту – 53%, даламіт – 38%, абліцовачны камень – 44%.

"Практычна па кожнай пазіцыі павінна быць 100%, калі мы магутнасці стварылі. Працуем напалавіну! - крытычна заўважыў Прэзідэнт. - Пры гэтым, нягледзячы на наяўнасць дастатковай сыравіннай базы ў краіне, за мінулы год імпартавалі галькі, гравію, шчэбеню амаль 300 тыс. т, - таго, што ў нас ёсць. Патрачана больш за $18 млн. Пяску прыроднага закуплена 50 тыс. т амаль на $5 млн. Вялікія лічбы".

"Цэны на карысныя выкапні год ад году растуць. А мы замест таго, каб варушыцца і ўзяць тое, што літаральна ляжыць пад нагамі, пакорліва плацім", - звярнуў увагу Аляксандр Лукашэнка.

Прэзідэнт прывёў канкрэтны прыклад, які датычыцца закупак гліны. Беларусь імпартуе гэту сыравіну, хоць ёсць магчымасць асваення ўласных радовішчаў.

Шкляная прамысловасць не поўнасцю забяспечана кварцавым пяском, прадоўжыў кіраўнік дзяржавы. У той жа час аб'ём разведаных толькі на сённяшні дзень запасаў мог бы вырашыць гэту праблему адразу на два гады. Шмат прыкладаў з недастаткова прадуманай лагістыкай.

"І ў выніку што мы маем? Няпоўная загрузка вытворчасцей і зніжэнне аб'ёмаў выпускаемай прадукцыі, што заведама цягне ўніз іншыя паказчыкі", - канстатаваў Прэзідэнт і праілюстраваў гэта свежымі данымі па некаторых пазіцыях экспарту. Так, у 2023 годзе прадпрыемствы Мінбудархітэктуры на чвэрць знізілі экспарт шчэбеню. Мінэнерга амаль у два разы менш паставіла за мяжу тарфяной прадукцыі.

"Зразумела, страцілі і выручку. Усе гавораць: "Санкцыі". Для вас санкцый няма. Шукайце іншыя рынкі", - паставіў задачу Кіраўнік дзяржавы.

Прэзідэнт таксама ўказаў на недахопы ў рабоце Навукова-вытворчага цэнтра па геалогіі, які займаецца разведкай для ўсіх напрамкаў. "Камітэт дзяржаўнага кантролю інфармуе, што тэхналагічныя вытворчыя фонды там зношаны на 90%", - сказаў Аляксандр Лукашэнка. Дарэчы, аналізуючы даныя па рабоце цэлых галін і прадпрыемстваў, Прэзідэнт не выпускае з-пад увагі, здавалася б, дробныя дэталі. У гэтым выпадку ён крытычна выказаўся пра ацэнку ступені зношанасці абсталявання з боку КДК - якім чынам яны вылічваюць такія працэнты і чаму іх аказалася 90%, а не 88%.

"У 2022 годзе мной прынята рашэнне аб умацаванні гэтай матэрыяльна-тэхнічнай базы. За два гады закуплена 21 адзінка самай сучаснай тэхнікі і абсталявання. Вынік?" - прадоўжыў Кіраўнік дзяржавы.

Канкрэтнае пытанне па тэматыцы ўдасканалення геолагаразведкі Аляксандр Лукашэнка адрасаваў і Акадэміі навук: "Ці ёсць у вучоных новыя методыкі, праграмы і прарыўныя тэхналогіі?"

"Наша агульная мэта - не толькі вырабляць прадукцыю з максімальным выкарыстаннем айчыннай сыравіны. Ёсць тры кіты, тры драйверы росту, якія дадуць магчымасць нам развівацца далей. Гэта эфектыўнасць, імпартазамяшчэнне і экспарт", - сказаў Прэзідэнт.

Асобную ўвагу Кіраўнік дзяржавы звярнуў на недапушчальнасць неабгрунтаванага пасрэдніцтва і ўвозу ў краіну той прадукцыі, якая ўжо вырабляецца ў Беларусі.

Асаблівы акцэнт Аляксандр Лукашэнка зрабіў на ўзмацненні якасці работы: "Давайце дамовімся, што ў Год якасці павінны быць перагледжаны ўсе падыходы менавіта да якасці работы. Калі ёсць сістэмныя праблемы, якія патрабуюць умяшання майго, - гаварыце. Рашэнні будуць прыняты неадкладна".

"У эканоміцы няма і не можа быць другарадных тэм, таму што ад яе ўстойлівасці залежыць суверэнітэт нашай краіны і дабрабыт нашага народа. Гэта самае важнае", - рэзюмаваў Прэзідэнт.