Нарада аб стане і развіцці мікраэлектронікі

На фоне гібрыднага процістаяння наданне новага імпульсу развіццю мікраэлектроннай прамысловасці актуальна як ніколі. Аб гэтым Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка заявіў 14 чэрвеня на нарадзе аб стане і развіцці мікраэлектронікі.

"Нават нашы вучоныя, перадавыя практыкі пераканаліся ў тым, што так званая рыначная свабода - гэта пусты гук. Ніякай свабоды рыначнай і ніякага рынку няма. Усе пашыраюць свае інтарэсы, абараняюць свае інтарэсы, наколькі гэта магчыма, - звярнуў увагу Кіраўнік дзяржавы. - Палітычны націск і гандлёвыя войны перараслі ў гібрыднае процістаянне. Нам штодзень даводзіцца змагацца за суверэнітэт і бяспеку краіны. І паралельна нарошчваць кампетэнцыі. Разлічваць у поўнай меры мы можам толькі на сябе і дружалюбныя краіны, такія як Расія. На гэтым фоне наданне новага імпульсу развіццю мікраэлектроннай прамысловасці актуальна як ніколі". Гэта, паводле яго слоў, разумеюць і ў Беларусі, і тыя, хто метадычна выбудоўвае бар'еры для набыцця электроннай начынкі з-за мяжы.

Прэзідэнт адзначыў, што ў цяперашнім глабальным свеце і навука, і вытворчасць па асобных напрамках сталі цесна інтэграваныя, інтэрнацыянальныя. Беларусі ў гэтай сітуацыі трэба паскарацца для таго, каб, калі не дагнаць перадавыя краіны, то вырабіць у сябе крытычна важныя прадукты і не залежаць у гэтым плане ад імпарту, упэўнены Аляксандр Лукашэнка.

Кіраўнік дзяржавы нагадаў, што да распаду СССР мікраэлектроніка, зробленая на тэрыторыі Беларусі, была супастаўная па функцыянале і надзейнасці з таварамі кампаній, якія цяпер дамінуюць на сусветным рынку. "Аднак і сёння Беларусь тым не менш не страціла перадавых пазіцый у свеце па шэрагу напрамкаў высокатэхналагічнай вытворчасці, але па шэрагу напрамкаў мы сур'ёзна адсталі. Гэта факт, - канстатаваў Прэзідэнт. - Нашы прадпрыемствы і распрацоўшчыкі прапануюць комплексныя рашэнні з высокай насычанасцю мікраэлектроннымі кампанентамі ў сферы касмічнай оптыкі, рэнтгенаграфіі, неразбуральнага кантролю, зандзіравання атмасферы Зямлі. Спіс можна працягваць".

Традыцыйна моцная беларуская фундаментальная школа аптычнай (лазернай) фізікі, дадаў Аляксандр Лукашэнка.

"Айчынны патэнцыял наглядна ілюструе перш за ўсё дасягненні ваенна-прамысловага комплексу. Беларускія радыёлакацыйныя сістэмы рознага прызначэння здольны даць дакладнае цэлеўказанне па любых, нават самых распіяраных сродках нападзення. Прычым у любое надвор'е і на любых вышынях", - сказаў Кіраўнік дзяржавы. Беларусь, паводле яго слоў, уваходзіць у лік сусветных лідараў па сродках радыёэлектроннай барацьбы. Многае зроблена ў сферы вытворчасці беларускай разумнай беспілотнай тэхнікі.

"Нашы распрацоўкі здольны здзівіць і, галоўнае, ацвярэзіць людзей, якія выношваюць агрэсіўныя планы адносна Беларусі і Расіі, Саюзнай дзяржавы ў цэлым, - падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка. - Аднак нават у абароннай сферы мы пакуль яшчэ залежныя ад імпартных кампанентаў, асабліва тых, якія мы ніколі не будзем вырабляць у Беларусі з прычыны таго, што нам проста штучна яны патрэбны, адзінкава, і ствараць велізарныя заводы за мільярды долараў, каб сябе аснасціць, - які ідыёт гэта будзе рабіць. Гэта проста нерэнтабельна".

У цяперашніх умовах там, дзе гэта магчыма, ад такой залежнасці лепш адыходзіць, упэўнены Кіраўнік дзяржавы.

"На аснове ўласных рашэнняў павінны працаваць нацыянальныя дата-цэнтры, вузлы апрацоўкі банкаўскіх аперацый, сродкі маніторынгу грамадскай бяспекі, - сказаў Прэзідэнт. - У Беларусі ёсць кадравы патэнцыял, навуковы задзел. Гэта галоўнае. Цяпер патрэбна канцэнтрацыя ўсіх сіл на вырашэнні стратэгічных задач".

Пэўныя крокі ў гэтым напрамку ўжо зроблены, адзначыў Аляксандр Лукашэнка. Так, вядучыя структуры, якія валодаюць кампетэнцыямі, сфарміравалі на пляцоўцы Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі кластар "Мікра-, опта- і ЗВЧ-электроніка".

"Распрацаваны праект канцэпцыі развіцця ў нашай краіне даследаванняў і распрацовак у галіне стварэння экспартна арыентаванай і імпартазамяшчальнай электроннай кампанентнай базы, - дадаў ён. - Гэту ініцыятыву падтрымлівае Урад. Добра. Але нельга замыкацца ў нацыянальных граніцах. Гэта не дасць патрэбнага эфекту".

Кіраўнік дзяржавы арыентаваў на тое, што трэба супрацоўнічаць не толькі там, дзе нас чакаюць з распасцёртымі рукамі, дапусцім, у Расіі, але і там, дзе не чакаюць, - з амерыканцамі, японцамі і гэтак далей. "Хаця б для таго, каб бачыць той найвышэйшы ўзровень, да якога мы імкнёмся", - адзначыў ён.

"Работу неабходна, вядома ж, весці ў цесным супрацоўніцтве з Расіяй. Мы не ўтойваем наш інтарэс у гэтым плане. Таму што рэалізаваць усе напрацоўкі, якія ў нас ёсць, - навуковыя, доследна-канструктарскія - можна толькі дзякуючы своечасоваму фінансаванню. Расія гатова фінансаваць нас у гэтым плане. Прынамсі, мы з Прэзідэнтам Пуціным аб гэтым шмат разоў гаварылі і прыйшлі адназначна да гэтай высновы". Ён адзначыў, займацца гэтым пытаннем даручана расійскаму віцэ-прэм'еру Юрыю Барысаву.

"Узровень інтарэсу каласальны, - прадоўжыў Кіраўнік дзяржавы. - Сёння ўжо нікога не трэба пераконваць у неабходнасці цеснай кааперацыі, як гэта было раней, калі размова ішла аб энергетыцы, сельгасмашынабудаванні, вытворчасці аўтакампанентаў".

Аляксандр Лукашэнка выказаў меркаванне, што для каардынацыі сумеснай работы спатрэбіцца пастаянна функцыянуючы беларуска-расійскі орган. Ён таксама згадаў аб існаванні прапановы па стварэнні нейкага беларуска-расійскага міністэрства ў гэтай сферы. "Калі мы створым нейкую структуру над нашымі міністэрствамі, гэта праблемы не вырашыць, проста будзем траціць грошы. Таму трэба сур'ёзна падумаць над каардынацыяй нашай работы і хто будзе ёю займацца", - дадаў Прэзідэнт.

Гаворачы пра важнасць нарады па развіцці мікраэлектронікі, Кіраўнік дзяржавы звярнуў увагу на пашыраны склад мерапрыемства, сярод удзельнікаў якога - Міністр прамысловасці і Старшыня Прэзідыума Нацыянальнай акадэміі навук. "Я вельмі чакаю ад удзельнікаў аб'ектыўнага даклада аб стане спраў у мікраэлектроннай галіне. А таксама аб тым, як арганізавана ўзаемадзеянне паміж ведамствамі Беларусі і Расіі", - адзначыў ён.

Падагульняючы ўсё сказанае, Прэзідэнт дапоўніў сутнасць сваіх асноўных патрабаванняў простай фармулёўкай: ракеты і самалёты павінны лятаць, нягледзячы на які-небудзь знешні націск або санкцыі.

"Хачу пачуць, як ідзе работа па імпартазамяшчэнні ва ўмовах гэтых шалёных, незаконных санкцый. Канкрэтна і па сутнасці: што мы можам зрабіць, як хутка, якія патрабуюцца рашэнні і рэсурсы? Прашу ўлічыць адно: цяпер для вас, галіны мікраэлектронікі, як і для іншых галін, - шанц. Адкрыта кажу: мы вельмі запатрабаваны. Запатрабаваны перш за ўсё ў нашай брацкай Расіі. І ў Беларусі, няхай і няшмат, але вы вырабляеце для беларускага рынку ўсё неабходнае, дапусцім, для тэхнікі (аўтамабілі, трактары і гэтак далей), - падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка. - Пад гэта выдзяляецца, перш за ўсё, Расіяй вялікае фінансаванне. Працуйце. Вазьміце гэтыя грошы і вырабіце канкурэнтаздольны тавар".

Міністр прамысловасці Пётр Пархомчык далажыў на нарадзе аб тым, як ідзе пашырэнне супрацоўніцтва з Расіяй у галіне мікраэлектронікі. Так, у снежні мінулага года была зацверджана праграма сумесных дзеянняў у галіне развіцця мікраэлектронікі, у красавіку 2022 года падпісаны мемарандум аб узаемаразуменні паміж міністэрствамі прамысловасці дзвюх краін. Праект міжурадавага пагаднення ў адпаведнай сферы накіраваны на ўзгадненне расійскаму боку. Падпісаць яго плануецца да 1 ліпеня гэтага года.

Кіраўнік Мінпрама падкрэсліў, што беларуская сфера мікраэлектронікі арыентавана на экспарт, удзельная вага якога ў выручцы холдынгаў "Інтэграл", "Планар" складае 90%. Паводле яго даных, аб'ём экспарту "Інтэграла" ў гэтым годзе складзе па прагнозах $115 млн, што на 30% больш, чым у 2021-м. Асноўнымі спажыўцамі айчыннай прадукцыі мікраэлектронікі на рынку Расіі з'яўляюцца прадпрыемствы Раскосмасу, Расатама і Мінабароны.

"Гэта значыць, самыя перадавыя галіны і прадпрыемствы Расіі маюць патрэбу ў супрацоўніцтве з нашымі прадпрыемствамі", - звярнуў увагу Прэзідэнт.

Да пачатку нарады Кіраўнік дзяржавы на працягу амаль гадзіны аглядаў у Палацы Незалежнасці спецыяльна падрыхтаваную тэматычную выстаўку. На ёй айчынныя прадпрыемствы прадэманстравалі найноўшыя і перспектыўныя ўзоры мікраэлектроннай прадукцыі. 

Адно з буйнейшых у краіне - ААТ "Інтэграл". "Ты мне канкрэтна скажы. Таму што я не першы раз звяртаюся да гэтай тэмы. У мяне ўражанне адно засталося, што вы што абяцалі, не зрабілі. Мы, я памятаю, інвесціравалі немалыя сродкі ў "Інтэграл". Але тады не было зроблена тое, што вы абяцалі. Гэта ў мяне такі асадак застаўся ад таго", - звярнуўся Кіраўнік дзяржавы да генеральнага дырэктара Віталя Саладухі. 

Аляксандр Лукашэнка канстатаваў, што ад найвышэйшага ўзроўню ў свеце прадпрыемства пакуль адстае. "Але, можа, нам і не трэба дасягаць таго ўзроўню для нашай эканомікі, які ёсць там, у Амерыцы, Карэі, у Японіі. Але з улікам сітуацыі цяпер мы вырашылі з Пуціным, што аб'ядноўваемся. І калі так здарылася, шукаем выйсце з існуючага становішча. Гэта значыць ракеты павінны лятаць у космас, ракеты абаронныя, ППА, зямля - зямля і гэтак далей, падлодкі і ядзерныя боегалоўкі павінны лятаць. Ніхто пад гэта не дасць тое, што ты вырабляеш, - сказаў Прэзідэнт. - Цяпер вельмі актуальная тэма: ці зможам мы ўсім сваім комплексам прадпрыемстваў, якія ў нас ёсць (мікраэлектронных прадпрыемстваў), забяспечыць нашы патрэбнасці - Расіі і Беларусі. Грошы на гэта ёсць". 

Увазе Кіраўніка дзяржавы былі прадстаўлены і вырабы іншых прадпрыемстваў, уключаючы "Планар", "Пеленг", арганізацыі НАН Беларусі. Гэта распрацоўкі для космасу, шырокага спектра тэхнікі. Многія з іх выгадна адрозніваюцца па параметрах і функцыянале ад больш дарагіх замежных аналагаў. Напрыклад, айчынныя вучоныя актыўна асвойваюць вырошчванне нітрыдных гетэраструктур, гэты напрамак набывае ўсё большую папулярнасць у свеце. У той час як распаўсюджаная цяпер крэмніевая мікраэлектроніка вытрымлівае да 400 градусаў Цэльсія, такія сучасныя структуры - да 800 градусаў. Ёсць і іншыя перавагі такой тэхналогіі. Гэта аснова для стварэння мікрасхем, датчыкаў, сэнсараў і нават мініяцюрных паўправадніковых лазераў. 

Аляксандр Лукашэнка звярнуў увагу на такі важны аспект, як вытворчасць прадукцыі па поўным цыкле, уключаючы абсталяванне і праграмнае забеспячэнне да яго. Гэта той напрамак, у якім, як хацелася б Прэзідэнту, больш актыўна рухаўся б і Парк высокіх тэхналогій. "У вас (прадстаўленых на экспазіцыі да нарады навукова-вытворчых арганізацый. - Заўвага) гатовы прадукт, да чаго мы іх (ПВТ. - Заўвага) і штурхаем. Таму айцішнікі ад вас у гэтым плане адсталі. Ну, ім што мацярынская кампанія скажа, то яны робяць. А нам трэба гатовы прадукт", - сказаў Кіраўнік дзяржавы. 

Прэзідэнт пры гэтым даў зразумець, што нікога прыніжаць не трэба і ён нікога не збіраецца разганяць, у прыватнасці ПВТ: "Вось, Прэзідэнт разгоніць і іншае… Ды не, мне не трэба разганяць. Але той перыяд, калі яны рабілі праграмнае забеспячэнне для чужых кампаній (нейкі маленькі напрамак), прайшоў ужо. Нам патрэбны вось такі гатовы прадукт. І праграмнае забеспячэнне павінна быць наша. Таму я IT-парк да гэтага схіляю. Я не хачу, каб яны былі там як халуі". 

На заканчэнне агляду экспазіцыі Аляксандр Лукашэнка яшчэ раз актуалізаваў пытанне развіцця супрацоўніцтва з Расіяй. "Цяпер праблема нумар адзін у нас з расіянамі, ды і ўсюды, хто займаецца гэтай тэмай, менавіта імпартазамяшчэнне. Нам трэба гэтым скарыстацца і быць патрэбнымі перш за ўсё для Расіі і Беларусі", - падкрэсліў беларускі лідар. 

Пры гэтым, заўважыў Прэзідэнт, не трэба адмаўляцца і ад узаемадзеяння ў сферы мікраэлектронікі з іншымі краінамі, каб бачыць, на якім узроўні яны працуюць, і не адстаць. Таму яшчэ адзін важны акцэнт - работа па падрыхтоўцы кадраў, здольных якасна развіваць у Беларусі гэты напрамак.