Удзел у пашыраным пасяджэнні Канстытуцыйнай камісіі

Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка, падводзячы вынікі работы Канстытуцыйнай камісіі на яе пашыраным пасяджэнні 28 верасня, заявіў, што ёсць варыянт праекта новага Асноўнага закона.

"Мінулі месяцы напружанай працы, вялікай работы, спрэчак, прэтэнзій адзін да аднаго. На наш заклік прыняць удзел у распрацоўцы новай рэдакцыі Асноўнага закона адгукнулася вялікая колькасць людзей, у тым ліку грамадскія аб'яднанні, - сказаў Кіраўнік дзяржавы, адкрываючы пасяджэнне. - Вам давялося дэталёва вывучыць усе прапановы і ініцыятывы, прааналізаваць сусветны вопыт дзяржаўнага будаўніцтва, вывучыць сучасныя тэндэнцыі развіцця канстытуцыйнага заканадаўства. Гэта, безумоўна, вялікая праца".

Аляксандр Лукашэнка падзякаваў усім членам камісіі за адказны падыход да справы, неабыякавасць, шчырасць і ўключанасць. "Я ўважліва сачыў за працэсам, слухаў вашы выступленні ў сродках масавай інфармацыі. Словам, быў паглыблены ў тое, што адбываецца. Можна канстатаваць, што ёсць варыянт праекта новага Асноўнага закона краіны", - заявіў беларускі лідар.

Прэзідэнт адзначыў сістэмны характар прапанаваных змяненняў, якія закранаюць практычна ўсе раздзелы Канстытуцыі. Папраўкі, паводле яго слоў, накіраваны на тое, каб зрабіць Асноўны закон краіны больш сучасным.

Асобна Кіраўнік дзяржавы вылучыў тыя палажэнні, якія яму імпануюць у прапанаваным праекце.

Аляксандр Лукашэнка пазітыўна ацаніў замацаванне ў Канстытуцыі каштоўнасных арыенціраў грамадства, у тым ліку захаванне гістарычнай праўды і памяці аб подзвігу беларускага народа ў гады Вялікай Айчыннай вайны.

"На мой погляд, гэта абсалютна правільна. Менавіта патрыятызм і гістарычная памяць робяць нас сапраўды адным народам, адзінай нацыяй. Калі мы ў Канстытуцыі акцэнтуем увагу на гэтым, то, давайце так, жыццёва кажучы, гэта нам не пашкодзіць, гэта не будзе супярэчыць нормам і прынцыпам юрыспрудэнцыі", - падкрэсліў Прэзідэнт.

"Вы правільна прапануеце пакінуць непахіснымі канстытуцыйныя прынцыпы, накіраваныя на забеспячэнне суверэнітэту і тэрытарыяльнай цэласнасці Беларусі, - згадзіўся з прапанаванымі папраўкамі Аляксандр Лукашэнка. - З імі мы адбыліся як нацыя, як суверэнная дзяржава, аб якой наш народ марыў стагоддзямі".

Прэзідэнт звярнуў увагу, што ў Асноўным законе прапануецца захаваць пераемнасць сацыяльнай палітыкі дзяржавы і нават прыкметна павысіць узровень сацыяльнай абароненасці грамадзян. "З гэтым я згодны. Гэта адпавядае дзяржаўнаму курсу, які падтрымлівае большасць грамадзян краіны. Але тут ёсць небяспека скаціцца да льгатавання ўсяго і ўся. Вось гэтага дапусціць нельга ні ў якім разе, - падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка. - Сацыяльная абароненасць - гэта не ёсць пашырэнне льгатавання".

Беларускі лідар лічыць, што новая Канстытуцыя павінна прадаставіць, калі гэта магчыма, большыя магчымасці для самарэалізацыі людзей, чым цяперашняя. "Нашы людзі вельмі прывязаны да дзяржавы і лічаць, што дзяржава павінна рабіць усё (большасць грамадзян, не ўсе) - ад рамонту агароджаў да будаўніцтва жылля", - заўважыў Прэзідэнт. У будучым, на яго думку, сітуацыя павінна паступова мяняцца.

"Упэўнены, што беларусы пазітыўна ўспрымуць прапановы камісіі аб замацаванні гарантый пенсійнага забеспячэння, падтрымкі сем'яў з дзецьмі, каштоўнасці сям'і і шлюбу, роўных магчымасцей для асоб з інваліднасцю", - заявіў беларускі лідар.

Як адзначыў Кіраўнік дзяржавы, адна з важных прапаноў Канстытуцыйнай камісіі датычыцца палітычнай сістэмы краіны і накіравана на тое, каб зрабіць яе больш гарманічнай і збалансаванай, пераразмеркаваўшы паўнамоцтвы Прэзідэнта, парламента і Урада, устанавіўшы канстытуцыйны статус Усебеларускага народнага сходу, Цэнтрвыбаркама.

"Таксама прапанавана пашырыць гарантыі судовай абароны правоў грамадзян. Прапрацавана практычна ўсё, аб чым мы сталі гаварыць задоўга да пачатку работы Канстытуцыйнай камісіі", - сказаў беларускі лідар.

"Не магу не спыніцца на спрэчных момантах. Я не знайшоў пераходных палажэнняў, якія даюць адказы на пытанні, як будуць дзейнічаць органы ўлады пасля прыняцця Канстытуцыі (калі гэта з Канстытуцыі не вынікае, нам трэба будзе дапрацаваць у гэтай частцы, пераходныя палажэнні павінны быць, каб не ўтварыўся нейкі вакуум), як будзе фарміравацца Усебеларускі народны сход, як будзе працаваць Упаўнаважаны па правах чалавека? Вядома, можна адаслаць усё да законаў і падзаконных актаў. Гэта таксама нармальная тэхналогія. Але пажадана, каб фундаментальнае было замацавана ў Канстытуцыі. У праекце не прадугледжаны дэкрэты. У такім выпадку што будзе з ужо выдадзенымі? Яны прыняты да Канстытуцыі, у законы іх перанясём у рэшце рэшт. Я не думаю, што гэта вялікая праблема. Але, тым не менш, спецыялісты гавораць, што тут ёсць пытанне. Няма адказу, якім будзе механізм правядзення выбараў у адзіны дзень галасавання пры датэрміновым роспуску палат парламента", - заявіў беларускі лідар.

Аляксандр Лукашэнка адзначыў, што назваў не ўсе праблемныя пытанні, іх значна больш. "Адным словам, нам ёсць што абмеркаваць. Мы павінны беражліва і рацыянальна паставіцца да прапаноў, якія па тых ці іншых прычынах не ўлічаны ў падрыхтаваным праекце Канстытуцыі. Акрамя таго, упэўнены, што паступяць прапановы і ў ходзе ўсенароднага абмеркавання", - сказаў ён.

Прэзідэнт лічыць правільным, калі наступнай дашліфоўкай праекта Канстытуцыі зоймуцца эксперты-юрысты, якія ў кароткія тэрміны дапрацуюць тэкст з улікам вынікаў абмеркавання, устароняць юрыдычныя супярэчнасці. "Не думаю, што юрысты павінны працаваць адны. Тут павінны быць вопытныя людзі, асабліва кіраўнікі. Канстытуцыю ні адзін юрыст не напіша. Гэта павінны быць практыкі, людзі ад жыцця. Каб юрысты, абмеркаваўшы тыя ці іншыя пытанні, маглі іх правільна юрыдычна сфармуляваць", - адзначыў беларускі лідар.

"Важна, каб уся праводзімая работа па канстытуцыйным будаўніцтве стала асновай для кансалідацыі беларускага грамадства, заклала трывалы прававы фундамент для развіцця краіны на перспектыву. Упэўнены, так і будзе, таму што канчатковае рашэнне прыме народ. Як я ўжо гаварыў, рэферэндум адбудзецца не пазней за люты будучага года", - сказаў Прэзідэнт.

Ён адзначыў, што ў грамадстве існуюць розныя пункты гледжання, асабліва сярод людзей, якія шмат зрабілі для станаўлення дзяржавы. Ёсць, у прыватнасці, і тыя, хто лічыць, што рэферэндум не патрэбны і трэба ісці цяперашнім шляхам, не змяняючы Канстытуцыі. "Гэта не прымаецца. Мы паабяцалі правесці рэферэндум па Канстытуцыі. Ад нас патрабавалі "перамен" і не толькі. Мы самі разумелі, што сутнасць жыцця ў тым, каб пастаянна змяняцца. Толькі на карысць павінна быць. Перамены - гэта не ломка, не злом, а эвалюцыйнае развіццё", - сказаў Аляксандр Лукашэнка.

"Канстытуцыя патрэбна, таму што патрэбны нармальны рух наперад. Будзем разумець гэта як перамены. І гэта разумна, калі мы перамены ажыццяўляем ні з сяго ні з таго, а грунтуючыся на фундаментальным. І гэта ўсё павінна быць законна. Канстытуцыя якраз і закладзе асновы гэтых перамен", - падкрэсліў Кіраўнік дзяржавы.

Аляксандр Лукашэнка адзначыў, што ў краіне робяць Канстытуцыю для беларускага народа. "Калі вы дакранаецеся да праекта Канстытуцыі, думайце пра сваіх дзяцей. Таму што ім жыць. Ну і мы яшчэ паміраць не збіраемся. Таму думайце пра сваіх дзяцей", - параіў Кіраўнік дзяржавы.

Ён падкрэсліў, што пры змяненні Канстытуцыі трэба адказваць на два асноўныя пытанні: навошта гэта робіцца і каму гэта патрэбна. Пры гэтым адказу на пытанне, што гэтага не трэба рабіць, быць не павінна. "Канстытуцыю мы павінны ўдасканаліць, якой бы добрай яна ні была. Таму што працэсу ўдасканалення няма мяжы", - сказаў Прэзідэнт. 

"Сёння новы час, сёння сітуацыя іншая", - падкрэсліў беларускі лідар.

Аляксандр Лукашэнка звярнуў увагу, што ў Канстытуцыі трэба таксама ўлічваць і ўрокі падзей мінулага года, калі апаненты спрабавалі фактычна разбурыць краіну. "Мы пасля мінулага года разумеем, што іх дапусціць да ўлады нельга. Таму што гэта не толькі нас ліквідуюць. Добра б нас... Знішчаць краіну! Таму Канстытуцыя новая павінна ўлічваць гэтыя нюансы. І гэта больш будзе адносіцца да органаў улады, іх паўнамоцтваў, функцый", - сказаў Прэзідэнт.

Пры фарміраванні паправак у Канстытуцыю і вызначэнні статусу Усебеларускага народнага сходу важна пазбегнуць канфлікту паўнамоцтваў паміж Кіраўніком дзяржавы і УНС, лічыць Прэзідэнт. "Усе гавораць, а якія паўнамоцтвы перадаць наверх? Мы будзем абмяркоўваць, я не маю канчатковага рашэння. Я толькі разумею, што двоеўладдзя ў краіне быць не павінна. Кіраўнік дзяржавы ёсць кіраўнік дзяржавы", - падкрэсліў беларускі лідар. 

Аляксандр Лукашэнка звярнуў увагу, што ўжо назапашаны вопыт правядзення ўсебеларускіх народных сходаў і яго трэба выкарыстоўваць, у тым ліку і пры вызначэнні колькаснага складу гэтага органа ў абноўленай Канстытуцыі. Напрыклад, у папярэдніх сходах удзельнічалі, як правіла, каля 2,5-3 тыс. чалавек. А цяпер  прапануецца замацаваць у Асноўным законе яго склад з прыкладна 500 чалавек, што па колькасці крыху перасягае склад парламента. "Сёння мы хочам Усебеларускі народны сход скараціць да 500 чалавек. Калі паглядзець з гэтай пазіцыі, гэта правільна? Напэўна, не вельмі. Тым больш гэта ж не пастаянна працуючы орган", - выказаў свой пункт гледжання Прэзідэнт. 

Ён таксама звярнуў увагу на перыядычнасць правядзення УНС, якую плануецца прапісаць у Канстытуцыі або ў законах. "Калі гэта будзе канстытуцыйны орган, вядома, гэта не адзін раз у 5 гадоў", - лічыць беларускі лідар. Паводле яго слоў, раз у пяць гадоў трэба будзе праводзіць асноўны фундаментальны сход, дзе будуць вызначаны перспектывы на пяцігодку. Прычым практыка фарміравання пяцігадовых планаў сябе апраўдала і цяпер яе выкарыстоўваюць многія дзяржавы, нават тыя, хто раней быў скептычна настроены, называючы гэта савецкай спадчынай. 

"Там павінны ісці дэбаты, вызначацца фундаментальныя рэчы. І пастаянна дзеючыя органы ўлады ад Прэзідэнта да мясцовых выканкамаў, органаў улады, якія прымаюць рашэнні, павiнны свята прытрымлівацца гэтага шляху", - падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка. 

Прэзідэнт падкрэсліў, што рашэнні, прынятыя на УНС, павінны "жалезабетонна выконвацца" і гэта трэба замацаваць у праекце Асноўнага закона. "Калі мы вызначылі сацыяльныя нейкія пытанні - усё. Ні Прэзідэнт, ніхто не можа ад гэтага адысці. Вось гэта фундаментальныя рашэнні пяцігодак", - сказаў ён. 

Кіраўнік дзяржавы выказаў меркаванне, што мэтазгодна таксама праводзіць штогадовыя УНС, "каб пракантраляваць сітуацыю, як выконваюцца пяцігадовыя рашэння, як дзейнічаюць органы ўлады". 

"А раптам узнікне надзвычайная сітуацыя... На заходніх граніцах, не дай бог (цяпер вельмі актуальна), яшчэ важней - на паўднёвых граніцах? Свет змяняецца і, можа, нам давядзецца вырашаць гэтыя пытанні", - адзначыў беларускі лідар.

"Мы вызначылі, што павінен быць нейкі стрымальны фактар. Не толькі для Прэзідэнта. Наогул, для грамадства ў цэлым. Таму мы выйшлі на Усебеларускі народны сход, на гэты калектыўны орган. Але ні старшыня, ні прэзідыум не павінны валодаць такімі паўнамоцтвамі, якія будуць мець перавагу над іншымі органамі ўлады і асабліва над Прэзідэнтам. Тады мы пазбавімся наогул прэзідэнцкай рэспублікі, і тады гэта крок да параджэння двоеўладдзя", - падкрэсліў Кіраўнік дзяржавы. 

Прэзідэнт таксама звярнуў увагу на такую важную ролю УНС, як перадача вопыту старэйшага пакалення маладому з мэтай перасцерагчы ад магчымых памылак. "Мы не перашкаджаем. Калі ласка, вы - будучае, рабіце! Але мы назіраем. Мы стварылі гэту дзяржаву, у нас вопыту больш, мы бачым, у якім напрамку развівацца", - звярнуў увагу Аляксандр Лукашэнка. 

"Пакаленне гэта, якое сыходзіць, шмат зрабіла для краіны і вопытнае, яно не павінна перашкаджаць новаму пакаленню ствараць новае жыццё і рухацца наперад. Але назіраць і мець у выпадку чаго паўнамоцтвы, каб спыніць не той рух (я так строга, рэзка гавару), яно павінна мець права", - дадаў Кіраўнік дзяржавы.

Паводле слоў Прэзідэнта, размова можа ісці аб надзяленні УНС функцыяй фарміравання складу Цэнтрвыбаркама. Разважаючы на гэту тэму, Аляксандр Лукашэнка сказаў: "Чаму б не аддаць на Усебеларускі народны сход? Няхай Усебеларускі народны сход, дзе і Прэзідэнт, вызначыць, што гэта за ЦВК". 

Таксама да паўнамоцтваў УНС можна аднесці пытанне фарміравання Канстытуцыйнага Суда, лічыць Кіраўнік дзяржавы: "Чаму не аддаць яго на Усебеларускі народны сход? Няхай там зацвярджаюць". 

Акрамя таго, УНС павінен несці функцыі грамадскага кантролю за рашэннямі новага Прэзідэнта, калі ён будзе выбраны. "Ён будзе разумець: калі я нешта зраблю не так, то нават наверсе, ва ўладзе мяне пакрытыкуюць, як мінімум - на Усебеларускім народным сходзе, і гэта пойдзе ў грамадства. Гэта значыць Прэзідэнт становіцца не тое што больш залежным, але больш адказным перад выбраннікамі народа", - звярнуў увагу Аляксандр Лукашэнка. 

Гэта дасць магчымасць прытрымлівацца фундаментальнага прынцыпу стрымлівання і проціваг у новай сістэме палітычнага кіравання, якая будзе прапісана ў праекце Канстытуцыі. "Фарміраваць функцыі, паўнамоцтвы і сам УНС трэба з практыкі і з таго жыцця, якое складваецца ў нас сёння. Але не цягнуць туды лішнія функцыі. Бо мы разбурым існуючую сістэму ўлады, дзе ў нас прэзідэнцкая рэспубліка (яна павінна застацца)", - заявіў беларускі лідар.

Аляксандр Лукашэнка таксама згадаў аб размовах, што нібыта ў будучым зойме пасаду старшыні УНС. "Я часам Наталлі Іванаўне гаварыў, калі яна закранала пытанне УНС: ты запомні сама і перадай іншым - калі Лукашэнка яшчэ згодзіцца стаць старшынёй Усебеларускага народнага сходу, дык вы павінны мяне папрасіць на каленях і падзякаваць, калі я згаджуся, а не папракаць мяне, што я там для сябе нешта..." - адзначыў Кіраўнік дзяржавы. Ён падкрэсліў, што за гады кіраўніцтва краінай "наеўся" прэзідэнцтва, аб чым не раз гаварыў.

"Будзе новы Прэзідэнт, ён вам раскажа потым, што гэта за хлеб, асабліва ў Беларусі. Гэта не ў Амерыцы, ачумелыя. Што вытварае Прэзідэнт? Калі б я так працаваў, краіны не было б даўно, - сказаў беларускі лідар. - Там памылку зрабілі - заўтра надрукуем гэтыя долары. А тое, што надрукавалі - інфляцыя захліснула ўвесь свет".

У ходзе дыскусіі дырэктар інфармацыйна-аналітычнай установы "Круглы стол дэмакратычных сіл" Юрый  Васкрасенскі выказаў меркаванне, што работа камісіі была вельмі канструктыўнай і мела дактрынальны характар. "Але мне здаецца, што ўжо ў тым праекце, які мы падрыхтавалі, патэнцыял камісіі сябе крыху вычарпаў. У тым плане, што на гэтым этапе да справы павінны падключацца ўжо прафесійныя прэзідэнцкія юрысты. Тыя, хто прафесійна выпрацоўвае законапраекты, узгадняе. Каб не дапусціць шурпатасцей", - сказаў ён. 

"Тое, што ты сказаў наконт шліфоўкі, - гэта будзе апошні этап. Я і гавару - гэта варыянт праекта. Яго трэба цяпер яшчэ дапісаць: УНС, дзяльба ўлады, перафармаціраванне, пераразмеркаванне. Гэта - Прэзідэнта, гэта - Урада. Дарэчы, што мы і робім. Мы ж цяпер памалу аж да абласцей перадаём гэтыя паўнамоцтвы, - адрэагаваў Аляксандр Лукашэнка. - Я як Прэзідэнт бачу, што некаторыя рэчы падпісваю фармальна. Яны прайшлі ўжо фільтр". 

У якасці прыкладу Кіраўнік дзяржавы прывёў перыядычна падпісваемыя ім указы аб прысваенні званняў палкоўніка. Адпаведныя прапановы фарміруе Міністр абароны, а потым яны праз Дзяржсакратарыят Савета Бяспекі паступаюць на подпіс Прэзідэнту. "Ён (Міністр. - Заўвага) наверх аддае прапановы. Ён ведае, што там не павінна быць "свой-чужы", што гэты падабаецца, а гэты не. Таму што там яшчэ адзін фільтр. І потым гэта ж да Прэзідэнта ідзе. Калі ён унясе, і мне нехта скажа або я буду ведаць, што там нейкая левая прапанова, ну такое і меркаванне пра Міністра. Гэта значыць, калі наверх, то і адказнасць большая. Вось толькі ў гэтым. А астатняе - гэта фактычна фармальна, - расказаў Аляксандр Лукашэнка. - І сёння пытанне паўстае, трэба мне - Кіраўніку дзяржавы - званні палкоўнікаў прысвойваць, або пакінуць толькі генеральскі корпус". 

Паводле слоў Прэзідэнта, аналагічная сітуацыя і ва ўзаемадзеянні па некаторых пытаннях па лініі Урада. Больш  таго, калі цяпер ідзе размова аб перадачы дадатковых паўнамоцтваў, Кіраўнік дзяржавы акцэнтуе ўвагу, што разам з імі пераходзіць і адпаведная доля адказнасці. "Гэта ўжо мая пазіцыя. Тое, што ўрад павінен рабіць - эканамічны блок - ён павінен гэтым займацца. А Прэзідэнт, асабліва будучы, павінен гэта бачыць і кантраляваць. Павінна быць сістэма кантролю", - падкрэсліў беларускі лідар.

Член Камісіі Уладзімір Басько - генеральны дырэктар навукова-тэхналагічнай асацыяцыі "Інфапарк" - звярнуўся да Кіраўніка дзяржавы са словамі: "Пасля таго, як Вы пакінеце пасаду Прэзідэнта, вельмі хацелася б, і я Вас асабіста прашу аб гэтым, усё ж такі паспрабаваць застацца ў ролі гаранта незалежнасці нашай дзяржавы, спакою і міру ў нашай краіне", - сказаў ён.

"Адказваю на пытанне, каб у вас не было шалёных думак: я ніколі ніадкуль не бег і не збягу!" - падкрэсліў беларускі лідар.

Уладзімір Басько падзякаваў Аляксандру Лукашэнку за тое, што ён і яго саратнікі пабудавалі беларускую дзяржаву. "Я рады, што я беларус. Я рады, што пакуль мае дзеці нікуды не збіраюцца ад'язджаць", - сказаў ён.

Што датычыцца практычных пытанняў, член камісіі правёў аналогію, што фактычна Беларусь кіруецца як вялікая карпарацыя, і ў гэтай справе Прэзідэнт праяўляе вялікі асабісты ўдзел. Падыходы, аналагічныя карпаратыўнаму кіраванню, ён прапанаваў замацаваць і ў рабоце Усебеларускага народнага сходу. "Гэта значыць, разглядаць яго як своеасаблівы наглядальны савет або савет дырэктараў, які прадстаўляе інтарэсы акцыянераў. А акцыянеры - гэта народ", - растлумачыў Уладзімір Басько.

Вядома, прадоўжыў ён, УНС цалкам такім быць не можа. Але ён можа мець свой прэзідыум: "Гэта, уласна кажучы, і будзе ў вузкім сэнсе наглядальны савет. У прэзідыума будзе свой старшыня".

Член Камісіі таксама прапанаваў абмеркаваць магчымасць таго, каб УНС назначаў кіраўнікоў сілавога блока, а кантроль за імі таксама мог быць за прэзідыумам і яго старшынёй: "Пэўны хаця б перыяд часу. Новы Прэзідэнт, вопыту недастаткова, воля невядома наколькі моцная і гэтак далей. Гарантыя пераходнага перыяду - сілавы блок кантралюецца і належным чынам кіруецца з боку прэзідыума і яго старшыні".

Аляксандр Лукашэнка адпаведныя прапановы падтрымаў толькі часткова. "Калі мы пакідаем прэзідэнцкую рэспубліку з моцнай прэзідэнцкай уладай, Прэзідэнт - галоўнакамандуючы, і яму павінны падпарадкоўвацца гэтыя сілавікі", - заўважыў ён. Разам з тым Кіраўнік дзяржавы згодны, што ў пераходны перыяд, пакуль усё не наладзіцца, УНС павінен мець права ўмешвацца і прымаць адпаведныя рашэнні. Ён нагадаў, што ў тым ліку будзе прадугледжана працэдура імпічменту ў адносінах да Кіраўніка дзяржавы, калі ён "не так сябе павёў". "Але не ні з сяго ні з таго. А парламент, Канстытуцыйны Суд, УНС (удзельнічаюць у вырашэнні гэтага пытання. - Заўвага). Або ў якіх-небудзь выключных выпадках - сабраў УНС, прыняў рашэнне. Але не дай бог, таму што ўся паўната ўлады будзе ў Прэзідэнта і ў вертыкалі ўлады. І гэта будзе такое сутыкненне Прэзідэнта з моцнай вертыкаллю з Усебеларускім народным сходам, якое, нібыта, там не мае нейкай апоры", - паразважаў беларускі лідар.

Доктар юрыдычных навук, заслужаны юрыст Рыгор Васілевіч у час мерапрыемства выказаў меркаванне, што ў працэдуры адхілення ад пасады Кіраўніка дзяржавы, калі ўзнікнуць такія ўмовы і неабходнасць, павінен быць задзейнічаны не толькі Усебеларускі народны сход, якому плануецца надаць канстытуцыйны статус, але і парламент. "Так, канчатковае рашэнне за сходам. Але механізм папярэдні, магчыма, варта было б захаваць якраз за парламентам", - сказаў ён.

Аляксандр Лукашэнка падтрымаў гэты тэзіс, выказаўшыся ў тым ліку наконт цяперашняй працэдуры імпічменту Кіраўніку дзяржавы, якая прадугледжана ў Канстытуцыі. "У прынцыпе, калі паставіць пытанне, ці магчыма па гэтай Канстытуцыі аб'явіць імпічмент Прэзідэнту? Адказ адназначны - не. Практычна - не", - сказаў ён.

Прэзідэнт растлумачыў, што ў той час, калі фарміравалася цяперашняя Канстытуцыя, у грамадстве быў разлад, і патрэбна была моцная ўлада. "А што такое моцная ўлада? Прэзідэнт тады павінен быў дзейнічаць, не баючыся, што яго заўтра возьмуць і змятуць", - адзначыў Кіраўнік дзяржавы.

Ён нагадаў, што сам асабіста ў пачатку сваёй прэзідэнцкай кар'еры сутыкаўся са спробамі адхіліць яго ад улады.

"Я нават многія пытанні ведаю знутры, што рабілася ў Канстытуцыйным Судзе", - сказаў Рыгор Васілевіч.

Аляксандр Лукашэнка канстатаваў, што цяпер абстаноўка ўжо не тая. Ён упэўнены, што норма аб магчымасці адхілення Прэзідэнта ад улады "з-за дураломства" павінна застацца ў Канстытуцыі. "Яна ў прынцыпе ва ўсіх канстытуцыях ёсць. Але якая гэта павінна быць норма? Якая роля будзе пры адхіленні ад улады ў парламента (абавязкова трэба захаваць гэту норму, што парламент - абедзве палаты - павінен уносіць прапанову). Магчыма, заключэнне робіць Канстытуцыйны Суд. І тады УНС - народ сабраўся і канчаткова паставіў кропку. Рэальна? Рэальна. Без усялякай казуістыкі. Усё зразумела", - прапанаваў беларускі лідар.

Яшчэ адна тэма, якую ўзняў Рыгор Васілевіч, датычыцца ўзгаднення парламентам Прэм'ер-міністра, якога назначае Прэзідэнт. "Ёсць перагібы з пунку гледжання надзялення паўнамоцтвамі палат парламента. Калі абедзве палаты даюць згоду Прэзідэнту на назначэнне Прэм'ер-міністра. Калі заглядаць у паслязаўтра, можа быць канфлікт паміж палатамі з розным меркаваннем", - выказаўся ён наконт папярэдняга праекта абноўленай Канстытуцыі.

Ён адзначыў, што, як варыянт прапанаваў прадугледзець, што Палата прадстаўнікоў дае згоду Прэзідэнту на назначэнне Прэм'ер-міністра, але з больш мяккай фармулёўкай - з улікам меркавання Савета Рэспублікі.

У цэлым жа ён адзначыў, што палажэнні адносна дачы папярэдняй згоды Прэзідэнту на назначэнне тых ці іншых кандыдатур у тым ліку вынікаюць з тэксту дзеючай Канстытуцыі.

Аляксандр Лукашэнка адзначыў, што не хоча канчаткова выказвацца па тых ці іншых пытаннях, але, тым не менш, агучыў сваё меркаванне па абазначаных пытаннях. Кіраўнік дзяржавы лічыць, што калі весці размову аб узгадненні кандыдатуры Прэм'ер-міністра парламентам, які двухпалатны, то па сэнсе гэта нармальна. "Але, самае галоўнае, мы ж узмацняем Урад. І Прэм'ер-міністра ўзмацняем. Мы ж яму перадаём паўнамоцтвы. Гэта будзе правільна. Пэўныя паўнамоцтвы і па фарміраванні Урада будуць у руках прэм'ера. Ведаеце, калі ўзмацняем прэм'ера, дык няхай ён ідзе праз дзве палаты", - паразважаў Кіраўнік дзяржавы.

Што датычыцца магчымасці ўзнікнення канфлікту паміж палатамі парламента, Прэзідэнт адзначыў, што ў гэтым якраз і сутнасць іх работы. "Яны заўсёды павінны знаходзіцца ў добрым сэнсе гэтага слова ў канфлікце", - лічыць Аляксандр Лукашэнка.

А тое, што да гэтага часу не было нейкіх канфліктаў паміж імі, Прэзідэнт растлумачыў дасканалай працай над законапраектамі, калі парламентарыі першапачаткова на ўсіх этапах грунтоўна ўцягнуты ў заканатворчы працэс. Больш таго, сур'ёзныя законапраекты часта разглядаюцца на нарадах аж да прэзідэнцкага ўзроўню. "Заўсёды ў кантакце. Па-свойску, па-чалавечы працуем разам", - растлумачыў беларускі лідар.

Аляксандр Лукашэнка таксама адзначыў, што калі Палата прадстаўнікоў у асноўным займаецца законатворчасцю, то Савет Рэспублікі надзелены і кадравымі паўнамоцтвамі: "У асноўным кадры ідуць праз Савет Рэспублікі і ЦВК, і Канстытуцыйны Суд, і Нацыянальны банк, і іншыя".

У гэтым плане, лічыць Прэзідэнт, непажадана дапусціць якое-небудзь зрушэнне ў функцыях, вельмі "акунаць" Палату прадстаўнікоў у кадравыя пытанні. Напрыклад, калі дапусціць, што Палата прадстаўнікоў будзе фармаваць Урад. "А Урад - гэта выканаўчы орган улады. Гэта іншая галіна ўлады. Каб не было тут канфлікту. Каб залішне заканадаўчая галіна ўлады не ўмешвалася ў дзейнасць выканаўчай. Вось гэтага быць не павінна", - падкрэсліў Прэзідэнт.

Разам з тым Кіраўнік дзяржавы не выключае, што варта захаваць дзеючы парадак, калі Прэм'ер-міністр назначаецца Прэзідэнтам са згоды Палаты прадстаўнікоў. "Калі мы пра кадравыя пытанні будзем гаварыць, ну, устаялася практыка зацвярджэння Прэм'ер-міністра са згоды парламента - Палаты прадстаўнікоў у нас. Напэўна, не трэба ад гэтага адыходзіць. Хоць гэта ўжо таксама змешванне, калі ўжо так ставіць пытанне", - адзначыў беларускі лідар.

Зноў жа, у Беларусі пакуль удалося пазбегнуць змешвання функцый і паўнамоцтваў галін улады, таму што ў краіне Прэзідэнт фактычна выведзены над галінамі ўлады, канстатаваў Аляксандр Лукашэнка. 

"Вось над гэтым трэба падумаць і мець на ўвазе, каб не было гэтага змешвання. Кожны павінен займацца сваёй справай. І ўзмацненне Прэм'ер-міністра - гэта якраз узмацненне выканаўчай галіны ўлады, і гэта робіць яе больш незалежнай. Плюс яшчэ Прэзідэнт жа будзе. Ён за гэта нясе адказнасць. Прэзідэнцкая рэспубліка - у яго будуць адпаведныя паўнамоцтвы. Без залішняга ўмяшання ў заканадаўчую галіну ўлады ", - сказаў Кіраўнік дзяржавы.

"Проста разважанні. Да чаго мы прыйдзем, на што мы выйдзем - паглядзім", - дадаў ён.

Аляксандр Лукашэнка таксама згадзіўся з Рыгорам Васілевічам, што ў Канстытуцыі важна прапісваць менавіта сацыяльныя гарантыі грамадзянам, а не весці гаворку пра нейкія льготы. "Павінны быць гарантыі. Гэта больш шырокае паняцце. А ўсе гэтыя гарантыі павінны ўвасабляцца ў законах", - адзначыў Прэзідэнт.

У час пашыранага пасяджэння Канстытуцыйнай камісіі Кіраўнік дзяржавы таксама выказаў сваю пазіцыю па пытанні захавання ў краіне магчымасці прымянення пакарання смерцю. 

Член Канстытуцыйнай камісіі кандыдат эканамічных навук Сяргей Дубкоў выказаў меркаванне наконт 24-га артыкула дзеючай Канстытуцыі, які прадугледжвае пакаранне смерцю. "Мне здаецца, што цяпер закладзена ментальная пастка. З аднаго боку, прапанаваныя змяненні (у праекце абноўленай Канстытуцыі. - Заўвага) узмацняюць традыцыйныя каштоўнасці беларускага грамадства. Гэтыя традыцыйныя каштоўнасці грунтуюцца на хрысціянскіх каштоўнасцях. Гэта закладзена ў ментальным культурным кодзе беларускай нацыі. І гэтыя змяненні падтрыманы большасцю членаў Канстытуцыйнай камісіі. Пры гэтым адна з фундаментальных хрысціянскіх каштоўнасцей - права на жыццё - стаіць убаку. Атрымліваецца, з аднаго боку, мы ўзмацняем фундаментальныя традыцыйныя каштоўнасці. Пры гэтым па пытанні пакарання смерцю мы апускаем такое пытанне", - сказаў ён. 

Сяргей Дубкоў прызнаў, што, верагодна, любы варыянт вырашэння гэтага пытання так ці інакш выкліча супярэчнасці ў грамадстве. Аднак, упэўнены ён, немагчыма называць сябе хрысціянамі, выступаць за традыцыйныя каштоўнасці і пры гэтым іх парушаць. 

"Пункт гледжання распаўсюджаны, зразумелы, матываваны, абгрунтаваны. Упор зроблены на хрысціянскія каштоўнасці. Можа, не зусім дарэчы прыклад. У нас жа і на Захадзе хрысціяне жывуць. Нядаўна ў Швейцарыі, што мяне здзівіла, прайшоў рэферэндум - 65% прыкладна выказаліся за аднаполыя шлюбы. Як гэта суадносіцца з хрысціянскімі каштоўнасцямі? - задаў рытарычнае пытанне Кіраўнік дзяржавы, рэагуючы на сказанае. - Тэарэтычна - так, цяжка абвергнуць сказанае. Але Канстытуцыя - гэта не тэарэтычны трактат. Гэта рэакцыя на тое, што адбываецца ў нашым грамадстве, і наша будучыня. На нейкую аглядную будучыню". 

"Давайце будзем ісці ўсё ж такі ад жыцця. Хоць я не абвяргаю гэты пункт гледжання. Ён мне знаёмы. Заўсёды аб гэтым гаварылі", - адзначыў беларускі лідар. 

Аляксандр Лукашэнка падкрэсліў, што яго часта папракалі ў тым, што Беларусь - адзіная ў Еўропе краіна, дзе не адменена або не ўведзены мараторый на пакаранне смерцю. "Я заўсёды гаварыў: я не магу падпісаць Указ насуперак таму, што было на рэферэндуме. Захад гэта не чуў. Яны слухалі маю матывацыю, а потым я разумеў, што яны кукіш у кішэні трымалі, проста памоўчвалі, а потым за вочы мяне крытыкавалі. Але згадзіцеся, што я зрабіў сумленна. Я не стаў ісці насуперак меркаванню народа. Хоць калі б я падпісаў Указ аб прыпыненні пакарання смерцю, думаю, рэйтынг мой не ўпаў бы. Але я на гэта не пайшоў, разумеючы, што гэта нельга рабіць. Таму што народ прыняў вось такое рашэнне, захаваўшы пакаранне смерцю на рэферэндуме. Канстытуцыйнай  большасцю, па-мойму", - растлумачыў сваю пазіцыю Кіраўнік дзяржавы. 

Аляксандр Лукашэнка прызнаўся, што не раз думаў аб тым, каб паказаць грамадству некаторыя злачынствы, учыненыя людзьмі, якія прыгавораны да пакарання смерцю. "Калі вы на ўсё гэта пагледзіце, тады зразумееце, трэба гэта адмяняць або не трэба", - сказаў ён.

Прэзідэнт адзначыў, што некаторыя аргументуюць неабходнасць адмены выключнай меры тым, што гэта пакаранне не прымяняецца ў краінах Захаду. "Як на Захадзе, мы ўжо з вамі ўбачылі. Напляваць ім на жыцці людзей. Вы бачылі, як за шасі самалёта ў Афганістане людзі чапляліся і падалі? Яны выжылі? Ніводны. Вазьміце нядаўні прыклад Злучаных Штатаў Амерыкі, "апоры дэмакратыі": нанеслі ўдар у Афганістане, там тэрарысты былі. А нядаўна папрасілі прабачэння - памылкова. А загінулі 12 дзяцей", - звярнуў увагу беларускі лідар.

"Роскід па пакаранні смерцю вялікі. Гэта сапраўды так. Калі мы цяпер узнімем гэта пытанне... Усё ж такі я думаю, што большасць за захаванне (пакарання смерцю. - Заўвага)", - сказаў Кіраўнік дзяржавы. 

Прэзідэнт згадзіўся з меркаваннем, што трэба адпаведнае пытанне ўсё ж такі аднесці ў будучыню. "Калі ўжо на тое пайшло, разгледзець яго асобна на рэферэндуме. І людзям пра гэта сказаць", - адзначыў Аляксандр Лукашэнка.

Падводзячы вынікі дыскусіі на пашыраным пасяджэнні Канстытуцыйнай камісіі, Кіраўнік дзяржавы вызначыў, як і хто да рэферэндуму будзе дапрацоўваць праект новай Канстытуцыі.

"Гэта не апошняя наша сустрэча. Я яшчэ раз агучу тое, што ў пачатку гаварыў. Адміністрацыя Прэзідэнта падрыхтуе распараджэнне Прэзідэнта, якім будзе створана група, якая дапрацуе праект Канстытуцыі і выйдзе на больш дасканалы праект. Я буду з імі часта сустракацца, каб адказаць на нейкія пытанні. А потым, перад унясеннем на ўсенароднае абмеркаванне таго праекта, мы з вамі ў такім жа складзе збяромся. Камісія не распускаецца, не знікае. Яна прадаўжае працаваць. Групу вы будзеце ведаць. Уносьце вы таксама туды свае прапановы, - сказаў Кіраўнік дзяржавы. - Група юрыстаў пасля ўсенароднага абмеркавання кожны радок паглядзіць і канчаткова юрыдычнай мовай прапіша дакумент, які будзе выносіцца на рэферэндум. Вось дзе юрысты будуць. А гэта група павінна быць не толькі юрыстаў. Гэта павінна быць група спецыялістаў, дзе павінны быць і эканамісты, і ўпраўленцы".

У якасці прыкладу Кіраўнік дзяржавы прывёў пытанне аб тым, якімі павінны быць функцыі і роля Усебеларускага народнага сходу: "Вы што, лічыце, што юрысты па спецыяльнасці лепш будуць ведаць, чым Андрэйчанка (Старшыня Палаты прадстаўнікоў Уладзімір Андрэйчанка. - Заўвага) функцыі гэтыя? Не. Ён гэта прайшоў, гэта ўсё яго жыццё. І ён ужо будзе ведаць як эксперт: гэта падыдзе, гэта - не. Гэта будзе яго меркаванне. Вось ён не юрыст, хоць у парламенце даўно ўжо юрыстам таксама стаў".

"Таму розныя павінны быць людзі. Высокага ўзроўню. Упраўленцы павінны быць моцныя. А потым канчатковы варыянт, Вольга Іванаўна (Намеснік Кіраўніка Адміністрацыі Прэзідэнта Вольга Чупрыс. - Заўвага), калі ласка, збярыце юрыстаў і паглядзіце з юрыдычнага пункту гледжання. Таму што Канстытуцыя - гэта перш за ўсё юрыдычны дакумент", - сказаў Кіраўнік дзяржавы.

Такім чынам, пасля дапрацоўкі цяперашняга праекта і яго ўсенароднага абмеркавання юрысты канчаткова дапрацуюць дакумент і прадставяць Прэзідэнту для далейшага вынясення на рэферэндум. Аляксандр Лукашэнка акцэнтаваў увагу: на гэтым этапе ў групе па дапрацоўцы праекта новай Канстытуцыі могуць прыняць удзел і члены Канстытуцыйнай камісіі. "Гэта група не толькі з прысутных тут людзей. Гэтых людзей трэба вызначыць. З такой групай я дапрацоўваў асабіста Канстытуцыю гэту (размова аб практыцы падрыхтоўкі праекта цяпер дзеючага ў краіне Асноўнага закона. - Заўвага), - адзначыў беларускі лідар. - Не трэба гаварыць, што Канстытуцыя - гэта справа юрыстаў. Не. Юрысты, калі будзе ідэя, могуць ёй надаць любую форму. Але гэта ўжо будзе на апошняй стадыі".

На заканчэнне Аляксандр Лукашэнка паставіў дакладныя задачы і давёў тэрміны: "Трэба ў бліжэйшы тыдзень унесці прапанову па гэтай групе. Каб мы на працягу хаця б месяца дапрацавалі Канстытуцыю. Потым збяромся, яшчэ раз абмяркуем, унясём на разгляд народа. І ў канцы юрысты дапрацуюць. Мы зноў з вамі збяромся перад вынясеннем на рэферэндум. Вы загадзя атрымаеце праект, прачытаеце, пагледзіце, і канчаткова прымем рашэнне".