Сустрэча з ідэалагічным актывам, гістарычнай і экспертнай супольнасцю

Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка 17 верасня правёў вялікую сустрэчу з ідэалагічным актывам, гістарычнай і экспертнай супольнасцю, прысвечаную Дню народнага адзінства.

Сярод удзельнікаў мерапрыемства, акрамя службовых асоб дзяржорганаў, - кіраўнікі палітычных партый, грамадскіх аб'яднанняў, важнейшых сродкаў масавай інфармацыі, журналісты, палітолагі, гісторыкі.

Прэзідэнт у пачатку сустрэчы падзяліўся сваім меркаваннем адносна Дня народнага адзінства - акцэнтаў, сэнсаў і нацыянальнай значнасці свята.

Аляксандр Лукашэнка звярнуў увагу, што гэта свята - даніна гістарычнай памяці беларусаў. Лёсавызначальная падзея адбылася ў гэты дзень 86 гадоў таму - пала жалезная сцяна, якая падзяляла народ на заходніх і ўсходніх беларусаў.

"Тэзіс гучыць пафасна, але небеспадстаўна", - заўважыў Кіраўнік дзяржавы. Ён растлумачыў, што паход Чырвонай арміі таму і называўся вызваленчым. Чырвонаармейцы ішлі на дапамогу беларусам, якія вялі самаадданую барацьбу за сваю нацыянальную годнасць.

"Усе, хто быў на перадавой гэтай барацьбы, - нашы героі", - падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка. Аднак, на думку Прэзідэнта, застаецца пад пытаннем, ці ўдалося беларусам у поўнай меры ўсвядоміць сэнс і нацыянальную значнасць даты 17 верасня, якую не так даўно вярнулі ў каляндар дзяржаўных свят.

"У гэта свята мы ж не проста гаворым пра гістарычнае ўз'яднанне і адзінства нацыі. Мы робім высновы. Будуем на вопыце мінулага будучыню", - заявіў Кіраўнік дзяржавы.

"Што б ні адбывалася сёння (у адносінах Беларусі і Польшчы. - Заўвага), мы не лічым памылкай тое, што доўгія гады стараліся жыць з суседзямі ў міры, не кідаючы ў твар непрыемныя для іх гістарычныя факты (ну што тут шкадаваць аб гэтым), - сказаў Аляксандр Лукашэнка. - Пакуль мы думалі аб дружбе, там з нас рабілі недачалавекаў і ворагаў. І ў культуры, і ў навуцы, і ў сродках масавай інфармацыі. У выніку (яны. - Заўвага) выпрацавалі тую палітыку, якую сёння маем".

Таму, на думку Прэзідэнта, трэба больш расказваць перадгісторыю паходу Чырвонай Арміі. "Расказваць, перапыніўшы гады маўчання аб тым, які цяжкі след пакінула польская ўлада на землях, адарваных ад нашай Савецкай рэспублікі, - падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка. - Нашы людзі павінны ведаць, што беларусаў рабавалі, пакуль этнічная Польшча працвітала, квітнела, што нашы рэсурсы вывозіліся, а селянін, які працаваў на знос за капейкі, жыў у галечы і пад страхам бізуна. І гэты бізун апускаўся на кожнага, хто спрабаваў змагацца за сваю веру, мову, сваю культуру".

Трэба гаварыць і аб тым, што жыхары Заходняй Беларусі былі пазбаўлены права вучыцца на роднай мове, праваслаўныя храмы зачыняліся, нацыянальныя эліты і свяшчэннікі праследаваліся, перакананы Аляксандр Лукашэнка.

"Мы ўсе павінны памятаць, што польскія турмы былі перапоўнены беларускімі патрыётамі, што нацыя знішчалася і духоўна, і фізічна - самым жорсткім чынам", - звярнуў увагу Кіраўнік дзяржавы.

Так ці інакш, гэтыя тэмы ўжо абмяркоўваюцца ў сучаснай Беларусі. І не трэба было б збірацца на сустрэчу на ўзроўні Прэзідэнта, каб зноў падыскутаваць па такіх пытаннях. "Мы ж сабраліся для таго, каб знайсці нешта новае - новы напрамак, які, як моладзь кажа, зайшоў бы, зачапіў людзей", - звярнуў увагу беларускі лідар.

Асабліва важна, паводле яго слоў, расказваць, як гераічна заходнія беларусы супраціўляліся, аб'ядноўваліся ў барацьбе, імкнуліся да ўз'яднання з усходняй часткай. "Гэта сапраўды гістарычны прыклад народнага адзінства", - канстатаваў Прэзідэнт.

Аднак застаецца пад пытаннем, наколькі эфектыўна гэтыя факты агучваюцца ў краіне, пачынаючы са школьнага падручніка і заканчваючы экспазіцыямі ў музеях, экскурсіямі па памятных мясцінах, абазначыў праблемны аспект Кіраўнік дзяржавы. Асаблівы акцэнт Аляксандр Лукашэнка зрабіў менавіта на падручніках: "Калі са школьнага ўзросту нам удалося пераканаць, укласці ў галаву дзяцей тое, што мы хочам і аб чым гаворым, значыць, мы дасягнулі поспеху. Потым цяжка будзе пераканаць гэтых дзяцей у адваротным".

Адной з тэм, якую Кіраўнік дзяржавы абазначыў у час сустрэчы, стаў пантэон нацыянальных герояў. Паводле слоў Аляксандра Лукашэнкі, гэта тэма вельмі адчувальная.

"Таксама трэба разумець, хто герой, хто вораг, хто ўнёс уклад у сусветную культуру, навуку, гісторыю, захаваўшы сувязь з Радзімай, хто зрабіў тое ж самае, але адрокся ад сваёй ідэнтычнасці. Нікога не выкрэсліваем са сваёй гісторыі. Але акцэнты павінны быць зроблены дакладна і, пажадана, без паўмер", - падкрэсліў ён.

Пры гэтым, канстатаваў Прэзідэнт, таксама выразна трэба аргументаваць афіцыйную пазіцыю і адлюстроўваць яе ў інфармацыйных крыніцах. "Крытэрый адзін - адданасць інтарэсам роднай зямлі і свайго народа", - дадаў ён.

У сувязі з гэтым Кіраўнік дзяржавы пацікавіўся, ці робяцца такія акцэнты ў школьных праграмах і праграмах ВНУ. Паводле яго слоў, кожны гістарычны персанаж - гэта выхавальнік дзяцей.

"З героямі Вялікай Айчыннай вайны ўсё зразумела: яны гераічна гінулі за Радзіму. Але ў нас былі і вялікія перыяды мірнай гісторыі. Нам патрэбны прыклады людзей, якія гераічна жылі і працавалі", - упэўнены Аляксандр Лукашэнка.

Прэзідэнт, гаворачы пра развіццё гістарычнай навукі ў краіне, адзначыў: "Важна, якія тэмы распрацоўваюць аспіранты і вучоныя сёння, хто і як выкладае гісторыю, хто і як фарміруе экспазіцыі ў музеях, турыстычныя маршруты". 

Кіраўнік дзяржавы падкрэсліў, што цікавіцца гэтымі пытаннямі з пункту гледжання акцэнтаў на падзеях, датах, асобах. Ён звярнуў увагу, што ў многіх краінах свету гэта пытанне на асаблівым кантролі дзяржавы, аж да ліцэнзавання. "Там ты не маеш права расказваць аб гісторыі краіны, не здаўшы спецыяльны экзамен", - сказаў Аляксандр Лукашэнка ўдзельнікам сустрэчы. 

Акрамя таго, Кіраўнік дзяржавы ўзняў пытанне аб тым, як зрабіць гісторыю зразумелай, даступнай і цікавай для ўсіх. Асабліва для моладзі, якая падпадае пад уплыў інтэрнэту, дадаў ён. 
"Цікавасць да гісторыі ў грамадстве ўзрастае. Ва ўсе часы гэта тэма была спрыяльнай глебай для спекуляцый. І сёння яе спрабуюць сказіць у галовах нашых людзей, закідваючы міфамі і небыліцамі", - падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка. 

Паводле слоў Прэзідэнта, у свядомасці беларусаў ад малога да вялікага павінна быць дакладнае разуменне таго, праз што прайшоў беларускі народ, якой цаной яму дасталася незалежнасць і каму беларусы абавязаны самім фактам свайго існавання.

"Мы разумеем, што Беларусь, прайшоўшы трэць стагоддзя сваёй суверэннай гісторыі, яшчэ вельмі маладая. Гісторыя суверэннай дзяржавы толькі пачынаецца. І я ўжо не раз гаварыў, што мы ідзём па тонкім лёдзе, - сказаў Прэзідэнт. - Тыя, хто марыць, каб гэты лёд даў трэшчыну, будуць бясконца спекуляваць на важных для нас гістарычных датах, укідваючы фэйкі пра пакты, змовы і іншую лухту, якая лёгка абвяргаецца гістарычнымі дакументамі".

У сувязі з гэтым Кіраўнік дзяржавы прывёў прыклад дагавора аб ненападзенні паміж Савецкім Саюзам і Германіяй, так званы пакт Молатава - Рыбентропа. Калі разглядаць гэты дакумент павярхоўна, то складваецца ўражанне, што Савецкі Саюз і Германія проста падзялілі Польшчу. Але Аляксандр Лукашэнка падкрэсліў, што гэту тэму трэба больш глыбока аналізаваць, каб зразумець перадумовы, якія тояцца і ў палітыцы самой Польшчы.

У прыватнасці, Кіраўнік дзяржавы нагадаў аб хвалебных прамовах польскага пасла ў нацысцкай Германіі ў адрас Адольфа Гітлера. "Пасол (асабліва ў тыя часы, такой буйной краіны, як Польшча) ніколі не будзе гаварыць тое, чаго не гавораць у Польшчы", - сказаў ён.

Такім чынам, канстатаваў Аляксандр Лукашэнка, такія сур'ёзныя пытанні трэба аналізаваць і разглядаць з розных бакоў. "Гэта задача нават не гісторыкаў, а вопытных палітыкаў, якія могуць праз сваё палітычнае жыццё, кар'еру і іншае паглядзець канкрэтна на тыя падзеі", - лічыць Прэзідэнт.

Аляксандр Лукашэнка адзначыў, што гісторыкі аналізуюць дакументы, факты, выбудоўваюць храналогію падзей. А ідэалагічная задача, падкрэсліў ён, - трансфармаваць гэты матэрыял у наратывы, у аргументы і контраргументы і працаваць з імі ў інфармацыйным полі.

"Тут вучоныя, педагогі, журналісты і эксперты павінны дзейнічаць у рамках адзінай стратэгіі фарміравання гістарычнай памяці", - заявіў Кіраўнік дзяржавы.

У сувязі з гэтым ён пацікавіўся, якім удзельнікі сустрэчы бачаць далейшы шлях у кантэксце задач гістарычнай памяці, а таксама спытаў пра аналіз праведзенай работы па канкрэтных даручэннях Прэзідэнта.

Аляксандр Лукашэнка таксама выказаў упэўненасць, што нельга разбураць створанае былымі пакаленнямі. Гэта трэба выкарыстоўваць, развіваць і мадэрнізаваць.

"Мы бралі лепшае з савецкага мінулага. Упэўнены (я па выбарах памятаю), што вы падтрымлівалі і падтрымліваеце такую практыку і палітыку", - сказаў Кіраўнік дзяржавы.

Прэзідэнт упэўнены, што савецкі вопыт можа быць часткова прымяняльны і ў плане эканомікі. Тым больш што Беларусь у часы Савецкага Саюза мела добра развітую прамысловасць, сельскую гаспадарку, будаўніцтва, іншыя галіны народнай гаспадаркі. "І, стаўшы Прэзідэнтам, я зарубіў сабе на носе, што нельга разбураць тое, што стварылі да нас. Трэба гэта выкарыстоўваць, развіваць, мадэрнізаваць, - заявіў ён. - Як савецкі чалавек я перш за ўсё спрабаваў захаваць тое, што было створана неймавернымі намаганнямі, неймавернай працай нашага народа".

Пры гэтым Кіраўнік дзяржавы адзначыў: "Калі я гавару, што я савецкі чалавек, гэта не значыць, што я прымаю ўсё тое, што было".

Паводле яго слоў, ён тым самым падкрэслівае, што не адмаўляецца ад мінулага, у тым ліку свайго. "Я як савецкі чалавек стараюся ўзяць усё лепшае адтуль. А шмат добрага было. Мы сталі нараўне з сусветнай імперыяй. І ніводнае пытанне без нас не вырашалася. Часам улазілі туды, куды не трэба было ўлазіць", - сказаў Аляксандр Лукашэнка. Адзін з прыкладаў - вайна ў Аўганістане. "Можа, якія-небудзь іншыя варыянты былі магчымыя. Але мы ж кашулю рванулі... І наперад. Ну, схадзілі туды. Праз дзесяць гадоў вярнуліся. Што атрымалі? Нічога. Амерыканцы туды схадзілі, таксама вярнуліся, нічога не атрымалі", - заўважыў Прэзідэнт.

Што датычыцца палітычнай сістэмы краіны, з савецкіх часоў захавалася Камуністычная партыя, лідар якой прысутнічаў на мерапрыемстве. Аляксандр Лукашэнка сказаў, што з павагай ставіцца да сучасных камуністаў, якія захоўваюць пераемнасць, абапіраюцца на сваю гісторыю, мінулае. Акрамя партыі, з былых часоў захаваўся і маладзёжны рух, заснаваны на вопыце савецкага камсамола, але мадэрнізаваны, адаптаваны да сучасных рэалій. Аляксандр Лукашэнка заўважыў, што цяпер у гэтым руху шмат арганізацый, яны разгрупаваны. Але штучна стрымліваць іх нельга, трэба акуратна прыйсці да таго, каб сфарміравалася магутная маладзёжная арганізацыя. "Адкідваць нічога не трэба. Але варта вызначыць асноўныя лініі, напрамкі", - лічыць Кіраўнік дзяржавы. Напрыклад, будатрадаўскі рух, валанцёрства.

У час сустрэчы Прэзідэнту было зададзена пытанне, калі можа адбыцца паляпшэнне адносін з суседняй Польшчай і краінамі Балтыі.

"Я заўсёды стараўся зрабіць усё для таго, каб у нас былі добрыя адносіны. Я заўсёды да гэтага імкнуўся. Я заўсёды гатовы да гэтага", - адказаў Кіраўнік дзяржавы.

Аляксандр Лукашэнка, у прыватнасці, згадаў рэакцыю ў Польшчы на беларуска-расійскія вучэнні "Захад-2025", і з улікам іх трывогі было прынята рашэнне перанесці вучэнні ўглыб краіны. "Гэта было маё асабістае рашэнне - адысці ад граніцы. Не правакаваць іх", - падкрэсліў ён.

Тым не менш, канстатаваў Прэзідэнт, польскі бок знайшоў падставу для закрыцця граніцы. "Яны даўно шукаюць, на чым тут справакаваць. Але не атрымліваецца. Мы бязвіз (уводзім. - Заўвага): "Калі ласка, прыязджайце!" А яны выбудоўваюць сцяну на граніцы. І яшчэ і закрываюць граніцу, - звярнуў увагу беларускі лідар. - Ім нешта патрэбна. Мая галоўная задача - не дапусціць (эскалацыі. - Заўвага), не даць ім не тое каб падставу (яны падставу знойдуць заўсёды)... А прычын быць не павінна".

Адно з пытанняў задала ўдзельніца сустрэчы Ганна Канапацкая - кіраўнік Грамадскага цэнтра заканадаўчых ініцыятыў. "Усе разумеюць, што існуючае сёння адзінства ў нашым грамадстве, калі і Вашы прыхільнікі, і Вашы палітычныя апаненты аб'яднаны ў абароне нашай дзяржаўнасці і адстойванні інтарэсаў народа Беларусі вакол фігуры Прэзідэнта, - гэта дасягнута ў тым ліку дзякуючы Вашай харызме і асабістым якасцям", - адзначыла яна.

Разам з тым Ганна Канапацкая лічыць, што які-небудзь іншы чалавек у будучым на гэтай пасадзе,мужчына гэта будзе ці жанчына (а менавіта такі гендар новага Прэзідэнта быў бы для яе пажаданы), хутчэй за ўсё будуць уступаць Аляксандру Лукашэнку ў гэтых якасцях, што народ адразу адчуе і ўбачыць. "Што мы павінны пачаць рабіць, пакуль яшчэ ёсць час, каб гэта адзінства і кансалідацыю ў беларускім грамадстве захаваць, утрымаць? Дайце параду", - папрасіла яна.

"Тое, што будзе іншы чалавек (у будучым на пасадзе Прэзідэнта. - Заўвага), дык я ўжо пра гэта гавару пастаянна. Каб вы прывыкалі да думкі. Не таму, што я вялікі, а таму, што я доўга на чале ўлады. Вы прывыклі, нешта ў нас устаканілася", - сказаў Кіраўнік дзяржавы.

Аляксандр Лукашэнка падкрэсліў важнасць адкрытых і канструктыўных дыскусій у грамадстве, у тым ліку на палітычным узроўні. "Людзі павінны гаварыць адкрыта тое, што яны думаюць. Толькі не трэба ламаць. Прыходзьце, будзем разам абмяркоўваць, - сказаў ён. - Так, я нармальна ўспрымаю, калі ты гаворыш, што будзе іншы чалавек. Я жанчын паважаю бязмерна і быў бы рады, калі б знайшлася такая жанчына, якая магла б быць цяпер Прэзідэнтам".

Пры гэтым Аляксандр Лукашэнка адзначыў, што работа Прэзідэнта - гэта вельмі цяжкая праца і вялікая адказнасць. "Я будучых прэзідэнтаў у грамадстве таксама шукаю і хачу бачыць. Але я перабіраю многіх асоб і бачу, што ну немагчыма будзе гэта пацягнуць, - сказаў Кіраўнік дзяржавы. - Патрэбны час, каб новы чалавек стаў Прэзідэнтам, калі не нарадзіўся. Калі ў цябе няма задаткаў Прэзідэнта ад прыроды - у Беларусі не сунься".

"Калі вы хочаце быць сапраўдным Прэзідэнтам, забудзьце, што ў вас ёсць усялякае жыццё. Не тое што асабістае - такога паняцця ў Прэзідэнта быць не можа", - сказаў Аляксандр Лукашэнка.

Ён падкрэсліў, што цяпер вакол Беларусі вельмі складаная сітуацыя і пажадана, каб гэта быў "моцны мужык, які абавязкова панюхаў бы пораху". "Гэта мой пункт гледжання. Чалавека, які бязмерна паважае жанчын. Жанчына - гэта ўзор, які прырода стварыла. Тым не менш, я мяркую, што нельга яе на гэту "гарачую патэльню" сёння кідаць", - сказаў Прэзідэнт.

Размова таксама зайшла аб ролі Усебеларускага народнага сходу, які ў сваім новым статусе ў тым ліку выступае ў якасці пэўнага стрымальнага фактару. Аляксандр Лукашэнка прызнаўся, што нават ён сам, маючы тры дзясяткі гадоў стажу на прэзідэнцкай пасадзе, адчувае гэта. "А прыйдзе малады Прэзідэнт - ён тым больш будзе адчуваць, - сказаў ён. - Я не бачу тут вялікай праблемы. Асабліва калі ў нас будзе кансалідаванае адзінае грамадства".

Кіраўнік дзяржавы ўпэўнены, што перавярнуць такі орган, як УНС, каб дагадзіць таму ці іншаму чалавеку, не ўдасца. "Гэта добры буйны першы крок да той дэмакратыі, за якую вы заўсёды змагаецеся", - сказаў ён у размове з Ганнай Канапацкай.

Больш таго, у палітычных дыспутах і канкурэнтнай барацьбе Аляксандр Лукашэнка заклікаў памятаць, што крэсла заўсёды толькі адно, пасада гэта кіраўніка партыі ці кіраўніка дзяржавы. "І ў яго сядзе адзін чалавек. Дык ці варта нам біцца і браць адзін аднаго за грудкі і "морду біць". Таму трэба мабілізоўвацца, недзе аб'ядноўвацца. Але гэта павінен быць прызнаны лідар", - адзначыў Кіраўнік дзяржавы.

Гаворачы пра адносіны з суседнімі краінамі і сітуацыю ва Украіне, Прэзідэнт звярнуў увагу, што сярод многіх прычын украінскага канфлікту было таксама і моўнае пытанне - выкарыстанне рускай мовы спрабавалі прымусова абмежаваць, не спытаўшы меркавання ўсіх жыхароў краіны. Гэту тэму Аляксандр Лукашэнка, паводле яго слоў, абмяркоўваў у тым ліку ў размовах з прадстаўнікамі ЗША, паколькі менавіта пад уплывам Штатаў адбываліся многія працэсы. "Навошта забараняць людзям размаўляць на мове? Я амерыканцам гавару: навошта вы гэта рабілі? - расказаў Прэзідэнт. - Вы разумееце, што гэта няправільна? Вы азлабляеце людзей на роўным месцы. Няхай гэта пакаленне пагаворыць на рускай мове".

Любыя дзеянні ў сферы выкарыстання той ці іншай мовы ў дзяржаве павінны быць вельмі акуратнымі, узважанымі, упэўнены беларускі лідар. Менавіта такой палітыкі па гэтым пытанні прытрымліваюцца ў Беларусі. "Не дай Бог мы пачнём моўную праблему раскручваць - быць бядзе", - падкрэсліў Кіраўнік дзяржавы. 

Аляксандр Лукашэнка адзначыў, што ён, як і многія ў краіне, размаўляе на рускай мове лепш, чым на беларускай. Але гэта зусім не азначае, што ён праціўнік апошняй. "Гэта наша мова, - сказаў Прэзідэнт пра "мову". - Калі беларуская мова ў нас, зразумела, адстае ад рускай мовы (па распаўсюджанасці выкарыстання. - Заўвага), скажам так, трэба гэта ціхенька рабіць, спакойна. Трэба падтрымліваць вельмі акуратна. Але не за кошт рускай мовы".

Кіраўнік дзяржавы таксама звярнуў увагу на важнасць ведання англійскай мовы, асабліва для сучаснай моладзі. Англійская мова па-ранейшаму з'яўляецца ўніверсальнай мовай міжнародных зносін, дае магчымасць весці перагаворы з прадстаўнікамі шэрага замежных краін, атрымліваць веды і адукацыю ў перадавых галінах.

Старшыня Беларускага саюза жанчын Вольга Шпілеўская на сустрэчы выступіла з ініцыятывай арганізаваць у Беларусі жаночыя вучэнні і палкі, дзе рыхтавалі б у першую чаргу аказваць першую медыцынскую дапамогу. Яна адзначыла, што жаночая арганізацыя ў Беларусі працуе па многіх напрамках. Гэта ў тым ліку розныя сацыяльныя праекты, дапамога дзецям-інвалідам і шмат іншага, уключаючы прапаганду сямейных каштоўнасцей. "Кожная жанчына думае аб тым, каб не было вайны. Мы за тое, каб захоўваўся мір і ўсё ў нашай краіне было мірна і стабільна. У гэтым ніхто не можа сумнявацца", - сказала яна. 

Аляксандр Лукашэнка згадзіўся з гэтым, адзначыўшы, што як толькі ў мужчыны і жанчыны з'яўляецца дзіця, яны становяцца зусім іншымі людзьмі: "Таму што ў сапраўдных бацькоў усё сканцэнтравана на дзецях. А хочацца, каб дзеці жылі мірна, а не марнелі там у гэтых брудных акопах ці яшчэ недзе. Таму так. Дзеці, сям'я - гэта вельмі важна". 

У сваю чаргу Вольга Шпілеўская запэўніла, што жанчыны гатовы стаць побач з мужчынамі і ў ваенных справах. Яна расказала, што гэтымі днямі на базе МУС чатыры дзясяткі жанчын правялі час на палігоне, дзе іх у тым ліку вучылі страляць, кіраваць дронамі. "Але, самае галоўнае, мы вучыліся аказваць першую медыцынскую дапамогу. У нас (у Беларусі. - Заўвага) сёння створаны атрады народнага апалчэння. Яны праходзяць падрыхтоўку, іх збіраюць. Гэта ўсё цудоўна. Але мы, жанчыны, хочам прапанаваць і просім вас нас падтрымаць, каб і для жанчын ваенныя арганізавалі вось такія нашы жаночыя вучэнні, жаночыя палкі. Для таго каб мы сапраўды маглі ў выпадку неабходнасці аказаць тую ж першую медыцынскую дапамогу і захаваць жыццё нашым мужам, сынам і гэтак далей. Таму што не дай бог што, гэта і ў мірны час вельмі спатрэбіцца", - выступіла з ініцыятывай старшыня БСЖ. 

Яна падкрэсліла, што амаль 54% насельніцтва Беларусі - жанчыны. "І мы, жанчыны, паверце, у выпадку любой пагрозы гатовы ўстаць нараўне з мужчынамі, каб абараняць нашу зямлю. Тут не пра палітычныя амбіцыі. Кожная жанчына вельмі добра разумее, што самая вялікая каштоўнасць, якая ў яе ёсць, - гэта яе зямля. Гэта зямля, на якой яе дом, на якой яе сям'я. Гэта зямля, на якой будуць з'яўляцца яе дзеці, - сказала Вольга Шпілеўская. - Я не хачу, каб заўтра ў апазіцыйных выданнях з'явіліся загалоўкі "Лукашэнка ставіць пад ружжо жанчын". Я хачу, каб з'явіліся загалоўкі "Жанчыны просяць Лукашэнку паставіць іх пад ружжо".

"Оля, вайна, гэта справа мужчынская. Я прыхільнік гэтага", - даў кароткі і дакладны адказ Аляксандр Лукашэнка. Гэтыя словы ўдзельнікі мерапрыемства сустрэлі апладысментамі. 

Разам з тым Прэзідэнт згодны, што калі ёсць жаданні, то можна арганізаваць падрыхтоўку з мэтай набыцця нейкіх элементарных навыкаў. "Не дай бог што здарыцца, ну, няхай будзе. Як мая маці Трафімаўна гаварыла, "за плячыма насiць не будзеш". Таму навучыць нечаму, аказваць дапамогу першую… Я гэта пачуў, я папрашу не толькі ваенных, але грамадзянскіх, каб яны падрыхтавалі адпаведную праграму. Калі вы так хочаце, добра", - сказаў ён.

"Мы хочам. Мы праўда хочам", - пацвердзіла Вольга Шпілеўская.

Кіраўнік маладзёжнага крыла Беларускага саюза жанчын Яўгенія Калечыц узняла тэму дэмаграфіі як складніка нацыянальнай бяспекі, прапанаваўшы расшырыць дзяржаўную падтрымку. "У нас вельмі шмат дзяржава выдзяляе дапамогі на нараджэнне трэцяга дзіцяці ў сям'і. Шматдзетныя сем'і ў нас маюць вялікія льготы, крэдытаванне льготнае, выплаты. Але вось што датычыцца нараджэння другога дзіцяці, то тут стандартная сітуацыя. Было б нядрэнна стымуляваць жанчын на нараджэнне другога дзіцяці. Можа, нейкія выплаты, ільготы, крэдытаванне ажыццяўляць і пры нараджэнні другога дзіцяці", - прапанавала яна.

"Галоўнае не ў тым, будзе сямейны капітал на другое дзіця ці не, а галоўнае ў тым, каб неяк моладзі дапамагчы. Лічу, што моладзі галоўнае - гэта жыллё, - сказаў Кіраўнік дзяржавы. - Таму я думаю, што нам трэба сканцэнтравацца на жыллі. Вось для ваенных (не толькі арміі, а людзей у пагонах) за пяцігодку гэту мы праблему з жыллём вырашым. Я канцэнтруюся на тым, каб жыллё не толькі для ваенных, але і для моладзі асабліва. Хоць нейкі куток павінен быць".

"Ну а каб даплаціць за другое ці першае, наўрад ці мы ў бліжэйшы час гэта зможам зрабіць. Гэта калі шчыра і адкрыта", - сказаў Аляксандр Лукашэнка. Ён растлумачыў, што гэта вялікія сродкі, якія трэба было б недзе ўзяць. 

Тым не менш, дзяржава гатова падставіць плячо тым, каму гэта сапраўды неабходна, незалежна ад колькасці дзяцей. "Будзем старацца дапамагчы, калі гэта трэба. Не ўсім агулам", - запэўніў Прэзідэнт.

Адно з пытанняў Кіраўніку дзяржавы датычылася памілавання асуджаных. Журналіст Рыгор Азаронак згадаў спробы з боку Польшчы і Літвы "прымазацца" да рашэнняў па памілаванні - нібыта гэтаму садзейнічаў іх "націск" на беларускую ўладу. Прэзідэнта спыталі, ці сапраўды ёсць польскі ці літоўскі след у яго дзеяннях.

Аляксандр Лукашэнка сказаў, што яму вядома аб жаданні Польшчы і Літвы паказаць сваю датычнасць да вызвалення асуджаных. У Беларусі бачаць іх спробы, імкненне ўцерціся ў давер да тых, хто знаходзіцца ў краіне, асабліва да сваякоў і блізкіх асуджаных. "Ім хацелася б удзельнічаць у гэтым. Яны мне што толькі ні прапаноўвалі. Я ж вымушаны быў публічна заявіць: за стол я з імі, як з вамі знаходжуся, не сяду. Аб чым гаварыць? А ім хацелася. І (хацелася. - Заўвага), каб вынік быў, што яны ўдзельнічаюць у вызваленні (не вызваляюць - удзельнічаюць у вызваленні), - сказаў Кіраўнік дзяржавы. - Яны не маюць і не будуць мець да гэтага ніякага дачынення". 

Прэзідэнт звярнуў увагу, што ў краіне існуюць спецыяльныя прававыя механізмы для прыняцця такіх рашэнняў. Улічваецца мноства фактараў, у тым ліку асобасныя характарыстыкі, матывы і раскаянне ва ўчыненым. "Слухайце, больш за палову ачумелых было. Яны разумеюць гэта. Мы іх бачым ужо цяпер. Ну чаго трымаць іх там (у месцах зняволення. - Заўвага) па 10-12 гадоў?" - сказаў Аляксандр Лукашэнка.

"Мы ведаем, чым дыхае кожны. Там большая палова сядзельцаў, яны зразумелі, чаго гэта каштавала і асуджаюць тых, хто ўцёк: а, уцяклі, нас кінулі", - дадаў Кіраўнік дзяржавы.

"Не хвалюйся, Рыгор, мы проста так гэта не робім. Вельмі доўга думаем, бачым, што, дзе, як, і глядзім на будучыню", - запэўніў Аляксандр Лукашэнка. Ён звярнуў увагу, што апаненты пачалі ўжо рыхтавацца да 2030 года, калі ў Беларусі павінны прайсці наступныя прэзідэнцкія выбары. І каб гэты перыяд прайсці спакойна, не дапусціць дэстабілізацыі абстаноўкі ў краіне, трэба кожнаму адказна працаваць на сваім месцы, такім чынам робячы ўклад у агульнае ўмацаванне эканомікі дзяржавы.

Абстаноўка ў Беларусі застанецца стабільнай, калі, як сказаў Прэзідэнт, усе мы будзем крыху лепш працаваць, таму што аснова - гэта эканоміка. "Атрымаем ураджай яшчэ пару гадоў, як у бягучым годзе (і гэта таксама пазітыўна паўплывае на эканамічную сітуацыю. - Заўвага)", - сказаў Аляксандр Лукашэнка.

Старшыня Беларускай партыі "Белая Русь" Вольга Чамаданава спытала меркаванне Аляксандра Лукашэнкі аб магчымасці змены назвы партыі.

Кіраўнік партыі расказала, што гэта пытанне даволі актыўна абмяркоўваецца пасля праведзенага партыйнага з'езда. Справа ў тым, што і партыя, і грамадскае аб'яднанне маюць адну і тую ж назву - "Белая Русь". "Можа, пара падумаць аб змене назвы партыі ці, магчыма, цяпер не час?" - спытала парады Вольга Чамаданава.

"Гэта пытанне я чуў адзін раз. Але я адразу падумаў: хто яго ведае, можа, па сутнасці трэба нешта там (памяняць. - Заўвага)... Можа, паглядзець, каб яны маглі развівацца", - сказаў Прэзідэнт.

Вольга Чамаданава ў сувязі з гэтым адзначыла, што ў радах партыі ўжо амаль 70 тыс. чалавек. "На сённяшні дзень аб'ектыўна людзі проста блытаюць. У іх адна назва. Але ўсе мы кансалідаваны вакол нашай краіны, сімвалаў", - сказала яна.

"Вы падумайце. Я гатовы, калі гэта ад мяне залежыць, падтрымаць любое рашэнне. Але трэба сур'ёзна падумаць. Калі ўжо мы замахнуліся на партыйнае будаўніцтва, губіць не трэба партыю. Калі гэта будзе на карысць - калі ласка", - заявіў Кіраўнік дзяржавы.

Ён таксама перасцярог ад таго, каб у партыю штучна кагосьці прыцягвалі. Вольга Чамаданава запэўніла, што такога катэгарычна няма.

"Так, трэба агітаваць, трэба тлумачыць, падказваць. Але цягнуць туды - гэта на шкоду будзе", - даў наказ Аляксандр Лукашэнка.

"Мы не арганізацыя, якая павінна кагосьці перавыхоўваць. Мы - палітычная партыя. І павінны прытрымлівацца свайго курсу", - сказала Вольга Чамаданава.

"Цалкам правільна", - згадзіўся Прэзідэнт.

Старшыня партыі "Белая Русь" выказала меркаванне, што сёння ўладным людзям не падабаецца суверэнная Беларусь з міралюбівай палітыкай і сацыяльна арыентаванай дзяржавай. "Мы разумеем, што наперадзе ў нас вострая палітычная барацьба за розумы людзей. І самая бліжэйшая перспектыва - гэта электаральныя кампаніі ў 2029 і 2030 гадах", - сказала яна. У сувязі з гэтым кіраўнік партыі спытала меркаванне Аляксандра Лукашэнкі, якія ёсць рызыкі і да якіх выклікаў трэба рыхтавацца.

"Не буду нават доўга разважаць на гэту тэму - эканоміка. Перш за ўсё эканоміка", - заявіў беларускі лідар.

Кіраўнік дзяржавы нагадаў аб рашэннях па прыцягненні іншаземцаў, каб закрыць пэўны дэфіцыт на рынку працы ўнутры Беларусі. Успомніў Прэзідэнт і аб сітуацыі з дэфіцытам бульбы вясной бягучага года, калі частку вывезлі за мяжу, каб прадаць па больш выгаднай цане, а частку асобныя арганізацыі прытрымлівалі на складах. У выніку праблема, якая ўзнікла, часткова была штучнай. "Пайшлі па складах. Аказваецца - ёсць. Можа, прадаць хацелі (пазней. - Заўвага), можа, прытрымлівалі. Мы ж і па цэнах там глядзелі. Мы жорстка спынілі, яна потым з'явілася, гэта бульба", - адзначыў Кіраўнік дзяржавы.

У выніку ў гэтым годзе пасяўныя плошчы былі павялічаны, сабраны нядрэнны ўраджай, які цяпер трэба захаваць пры выкананні ўсіх неабходных тэхналогій.

"Перажылі. Але гэтага не павінна быць у нас. Таму эканоміка павінна працаваць. Я таксама не буду ўбаку", - падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка.

Ён таксама звярнуў увагу на сітуацыю ў прамысловасці з вытворчасцю і экспартам прадукцыі. Паказчыкі ў гэтым плане праселі. "Прэм'ер-міністру персанальна даручыў. Выкарабквацца трэба. Вось у Афрыку паехалі туды-сюды - хочуць купіць нашу тэхніку", - сказаў Прэзідэнт.

Кіраўнік дзяржавы звярнуў увагу, што многія афрыканскія краіны з улікам каланіяльнага мінулага аддаюць перавагу супрацоўніцтву з такімі невялікімі, але тэхналагічна развітымі краінамі, як Беларусь, а не з буйнымі дзяржавамі. Напрыклад, вялікі аб'ём сумеснай работы па ўмацаванні харчовай бяспекі яшчэ наперадзе ў Зімбабвэ, што Аляксандр Лукашэнка нядаўна абмяркоўваў з Прэзідэнтам гэтай краіны Эмерсанам Мнангагвам.

"Варушыцца трэба, трэба ісці да іх. Паехаў Прэзідэнт, акно прабіў - ідзіце следам. Трэба гандляваць. Трэба з прамысловасцю разбірацца. Ну і, вядома, унутраны рынак. І легпрам тут наш пачаў прасядаць. У бліжэйшы час збяромся", - сказаў Аляксандр Лукашэнка.

Адно з пытанняў Кіраўніку дзяржавы датычылася нацыянальнай ідэі. Старшыня праўлення рэспубліканскага дзяржаўна-грамадскага аб'яднання "Беларускае таварыства "Веды" Вадзім Гігін расказаў, што ў экспертнай супольнасці ёсць два меркаванні наконт нацыянальнай ідэі. Адны лічаць, што яе трэба выпрацаваць і зацвердзіць, напрыклад, указам Прэзідэнта. Праўда, у гэтым выпадку ёсць рызыка скаціць у дагматызм. А іншыя, у тым ліку і сам Вадзім Гігін, упэўнены, што галоўная задача цяпер - сканцэнтравацца на практычных пытаннях у ідэалагічнай рабоце, а не тэарэтызаваць і штучна не шукаць нацыянальную ідэю - сінюю птушку.

"Ніхто з нацыянальнай ідэяй націскаць не будзе. Таму што для мяне гэта - пытанне пытанняў у ідэалогіі. І я не раз аб гэтым гаварыў, - падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка. - Ніякага Указа ніхто не падпіша і заканатворчасцю мы прымаць (гэту ідэю. - Заўвага) не будзем".

Прэзідэнт расказаў, што раней яму прапаноўваліся варыянты таго, што можна было б зрабіць нацыянальнай ідэяй, але ён іх адхіляў, інтуітыўна разумеючы, што гэта не будзе падтрымана, не захопіць народ. "Вось, давайце зробім нацыянальнай ідэяй патрыятызм. Ну я так і гэтак... Так, добра, патрыятызм, мы гэта вітаем. Але што, на барыкады ўсе пойдуць з ружжом (за гэту ідэю. - Заўвага). Я адчуваю, што не нарадзілася такая ідэя", - адзначыў Кіраўнік дзяржавы.

"Яна проста так не з'явіцца - па патрабаванні. Гэта выключана, - дадаў Аляксандр Лукашэнка, растлумачыўшы, што ён не падпіша такі дакумент. - Лепш мы наогул нічога не народзім цяпер, у бытнасць Лукашэнкі, чым мы хоць што створым і потым не будзем ведаць, што рабіць".

У працэсе нараджэння нацыянальнай ідэі многае, калі не ўсё, будзе залежаць ад экспертнай супольнасці, гісторыкаў, вучоных, лічыць кіраўнік дзяржавы. Гэта павінна зарадзіцца ў іх розумах, выспець, выйсці на ўзровень грамадскага абмеркавання. "Галоўнае - абмяркоўваць. Я ніколі не падпішу ніякую ідэю, не зраблю яе нацыянальнай і не стану яе праціскаць, калі гэта не ахопіць, не захопіць вас і вашы розумы і сэрцы", - запэўніў беларускі лідар.

Старшыня Беларускага камітэта маладзёжных арганізацый Вадзім Баравік узняў тэму папулярызацыі гісторыі Беларусі. Ён адзначыў, што цяпер у краіне ў многім сканцэнтраваны толькі на пэўных, хоць і важных, этапах гісторыі, як, напрыклад, гады Вялікай Айчыннай вайны ці аб'яднанне краіны ў верасні 1939 года. "Але ў нас гісторыя 1000-гадовая. Нашаму "Беларусьфільму" задача павінна быць - зняць добрыя фільмы па ўсёй гісторыі беларускай дзяржаўнасці, яе развіцця, - сказаў ён. - Каб не гаварылі, што ў нас гісторыя пачалася 30 гадоў таму, альбо са стварэннем СССР, альбо з аб'яднання ў 1939 годзе".

"Я гатовы да таго, каб гэта адлюстраваць у кінафільмах. Каб паказаць сваю гісторыю. Я гэтага прыхільнік, - адказаў на гэту прапанову Аляксандр Лукашэнка. - Давайце сцэнарый! Патрэбны добры сцэнарый, каб гісторыя была захавана. Справа нават не ў грошах. Галоўнае - дайце сцэнарый добры. Патрэбны патрыятычны, шчыры, сумленны сцэнарый".

Дэпутат Ігар Марзалюк у сувязі з гэтым далажыў, што такая работа пачата ўжо сумесна з Белтэлерадыёкампаніяй.

"Дайце сцэнарый. Я гатовы курыраваць гэта. І будзем паціху здымаць і рухацца ў гэтым напрамку", - яшчэ раз падкрэсліў Прэзідэнт.

Ён таксама нагадаў, што ў аналагічных мэтах цяпер у Мінску ідзе будаўніцтва новага будынка Нацыянальнага гістарычнага музея. "Мы хочам актуалізаваць гэту тэму. Хочам стварыць музей, куды б моладзь заходзіла і ганарылася", - сказаў Аляксандр Лукашэнка.

У час мерапрыемства адзін з яго ўдзельнікаў звярнуўся да Кіраўніка дзяржавы з дзвюма ініцыятывамі, якія датычыліся этнацыду беларускага народа. Старшыня Пастаяннай камісіі па адукацыі, культуры і навуцы Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Ігар Марзалюк прапанаваў стварыць на месцы канцлагера "Бяроза-Картузская" музей нацыянальнага маштабу аб польскай акупацыі і аб нацыянальна-вызваленчым руху. Ён таксама выказаў ідэю аб стварэнні мемарыяла аналагічнага "Хатыні" на месцы адной з вёсак, знішчаных на захадзе Беларусі пад выглядам умацавання "польскасці". На думку дэпутата, гэта стала б бачным сведчаннем таго, якія ахвяры прынеслі беларусы дзеля нацыянальнага адзінства. "Вось гэта якраз выклікае эмпатыю на ўзроўні дзіцяці, дарослага. Тым больш што такіх сямейных гісторый у заходніх беларусаў, якія абаранялі БССР, сваю краіну, вельмі шмат", - сказаў ён.

Аляксандр Лукашэнка падкрэсліў, што рашэнне па абедзвюх прапановах павінна быць узважаным, вывераным і своечасовым. Прэзідэнт, паводле яго слоў, разважаў аб гэтым апошнім часам, глядзеў тэматычныя сюжэты па тэлеканалах і дапускае, што ў "Бярозе-Картузскай" можа з'явіцца музей, але толькі пры ўмове, што ёсць абсалютная ўпэўненасць, наспелая неабходнасць у яго стварэнні. "Каб мы абстаноўку не распалілі гэтым. Гэта вельмі важна", - падкрэсліў Кіраўнік дзяржавы.

У сувязі з гэтым у дыялог уступіў старшыня праўлення РДГА "Беларускае таварыства "Веды" Вадзім Гігін. Ён згадаў пра вельмі праніклівы мітынг, які нядаўна прайшоў на месцы канцлагера "Бяроза-Картузская", і сказаў, што, на яго думку, грамадскі запыт на стварэнне там музея сфарміраваўся. 

"Вадзім, можа, на гэтым пакуль і спыніцца (на правядзенні такіх памятных мерапрыемстваў, як мітынг. - Заўвага). Я не хачу нават даць нейкую зачэпку (заходнім суседзям для абвастрэння сітуацыі. - Заўвага), - сказаў Прэзідэнт. - Калі мы цяпер, як яны, пачнём нагнятаць абстаноўку, мы толькі працэс падштурхнём".

Кіраўнік дзяржавы лічыць, што абедзве ініцыятывы патрабуюць дадатковага асэнсавання і наяўнасці вычарпальных дакументальных матэрыялаў. "Трэба падумаць", - сказаў Аляксандр Лукашэнка. Тым больш, што гісторыя пытання польскага этнацыду яшчэ не вельмі вывучана і, магчыма, устаноўлены яшчэ не ўсе факты. Як, напрыклад, у выпадку з Хатынню, калі з часам высветлілася, што спаленых вёсак было значна больш, чым увекавечана ў самім мемарыяльным комплексе.