Нарада па пытаннях абыходжання з адходамі і выкарыстання другасных матэрыяльных рэсурсаў

Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка 20 мая правёў нараду па пытаннях абыходжання з адходамі і выкарыстання другасных матэрыяльных рэсурсаў.

"Напэўна, для кожнага складу Урада гэта тэма з'яўляецца лакмусавай паперкай. У нас няма нафты і газу - першасных выкапняў, як вы іх называеце. Але аднаўляльныя і другасныя рэсурсы - гэта наша "золата" літаральна пад нагамі, якім мы вельмі слаба займаемся, - сказаў Кіраўнік дзяржавы. - Гэта фраза, якую я вымавіў, датычыцца не толькі Беларусі. Я часта прыводжу прыклад Швейцарыі. Амаль усё перапрацоўваюць. А мы збіраемся і адзін аднаго ўгаворваем".

Аляксандр Лукашэнка папярэдзіў усіх, пачынаючы ад Прэм'ер-міністра і старшыні Мінгарвыканкама, што асаблівасць цяперашняга паслявыбарнага перыяду будзе заключацца ў неабходнасці дакладнага і аператыўнага выканання прынятых на ўзроўні Кіраўніка дзяржавы рашэнняў. "Адчулі, напэўна, некаторыя. Не будзе, што мы спачатку на ўзроўні Прэзідэнта збіраемся, праводзім мазгавую атаку па тым ці іншым пытанні, а потым дзесяць разоў яшчэ ў Прэзідэнта збіраемся, мелем языкамі, як у народзе кажуць, пераконваючы адзін аднаго, што гэта трэба рабіць. Сабраліся, дамовіліся, не робіце - да пабачэння. Я хачу, каб гэта запомнілі", - сказаў Прэзідэнт.

Кіраўнік дзяржавы падкрэсліў, што другасныя рэсурсы - гэта рэзерв для росту эканомікі. Ён нагадаў, што 11 гадоў таму гэта тэма ўжо абмяркоўвалася ў такім жа складзе, і з таго часу было прынята шмат праграм і мерапрыемстваў, укладзены бюджэтныя рэсурсы.

"Далёка мы рушылі наперад у гэтым плане, ці ёсць вынік ад нашага "рыўка"? Радавы беларус адчуў якія-небудзь змяненні, хаця б у сваіх паводзінах пры сартаванні бытавых адходаў або выкарыстанні папяровай упакоўкі?" - паставіў пытанне Прэзідэнт.

Ён заявіў аб неабходнасці комплексна прааналізаваць работу Урада і выканкамаў у гэтай сферы: "Перш за ўсё хачу ад вас пачуць, якая ў нас сістэма работы ў гэтым плане. Сістэма! Адходы розныя, як мы яго называем, смецце, хто гэтым займаецца, які рух гэтых адходаў - сартаванне, пастаўка прамысловым прадпрыемствам. Як мы гэта выкарыстоўваем, колькі працэнтаў?"

Аляксандр Лукашэнка таксама запатрабаваў ад дакладчыкаў выразна адказаць на пастаўленыя пытанні, а таксама далажыць аб далейшай стратэгіі работы з усімі відамі адходаў; аб выкананні даручэнняў па забеспячэнні шкляной галіны айчыннай сыравінай; гатоўнасці навесці парадак і "вылізаць" краіну ў Год добраўпарадкавання.

Аб слабым атрыманні другасных матэрыяльных рэсурсаў і параджэнні імпарту

"Чаму слаба атрымліваем другасныя матэрыяльныя рэсурсы і спараджаем імпарт? - паставіў пытанне Кіраўнік дзяржавы. - Мы імпартуем там, дзе можам перапрацаваць у тым ліку адходы, і абысціся без імпарту. За 2024 год завезлі 22 тыс. т макулатуры, па 2 тыс. т адходаў шкла і пластмас. Мільёны долараў!"

Аб рабоце на апярэджанне і эканоміцы замкнёнага цыкла

Аляксандр Лукашэнка адзначыў, што ў рабоце з адходамі ёсць два падыходы. Можна "гераічна" змагацца з імі, будуючы новыя палігоны і лініі сартавання. А можна працаваць на апярэджанне: прадухіляць з'яўленне некаторых адходаў. Прэзідэнт у сувязі з гэтым папрасіў далажыць, як працуе эканоміка замкнёнага цыкла.

"Хоць, як мяне інфармуе Камітэт дзяржаўнага кантролю і не толькі, у краіне пакуль не выбудавана празрыстая сістэма ўліку руху адходаў ад іх утварэння да выкарыстання або пахавання. У прамысловасці пахаваны мільёны тон каштоўнай сыравіны, але мала хто гэтай праблемай прадметна займаецца", - канстатаваў Кіраўнік дзяржавы.

Прэзідэнт адзначыў, што пакуль поўнасцю не вырашаны пытанні кантэйнернага збору камунальных адходаў. "Дачнікі, жыхары малых гарадоў часта проста не ведаюць, куды выкідваць непатрэбнае. Ведаюць... Я, можна сказаць, выпадкова (выявіў. - Заўвага). Вось я прэм'еру гаварыў - у яго вобласці ўчарашняй (Аляксандр Турчын да прэм'ерскай пасады ўзначальваў Мінскі аблвыканкам. - Заўвага) па Мінскім раёне. Я праехаў і жахнуўся", - сказаў Аляксандр Лукашэнка.

"Мінскі раён - гэта аддалены раён горада-героя Мінска. Што там робіцца - гэта кашмар. Адразу на ўскраіне лесу, ніхто не турбуе сябе: заехаў самазвал, выкінулі... Чаго толькі няма! Я спецыяльна спыніўся, паглядзеў: старыя халадзільнікі, пластмаса, шкло, рознае бытавое смецце. Гэта пад Мінскам!" - падкрэсліў ён.

Аб рабоце аператара другасных матэрыяльных рэсурсаў

Аляксандр Лукашэнка заклікаў даць прынцыповую ацэнку рабоце аператара другасных матэрыяльных рэсурсаў. "Мы структуру стварылі, начальнікі там ёсць. Што зроблена за гэты час? Мы спецыяльна стваралі гэту структуру, па сутнасці, як галоўнага кантралёра ў гэтай сферы ад імя дзяржавы. Ці рацыянальна выкарыстоўваюцца фінансавыя сродкі (Br1,3 млрд за 10 гадоў)? Наколькі абгрунтаваны выбраныя напрамкі інвестыцый, якая ад іх аддача ва ўвязцы з ростам збору?" - абазначыў пытанні Кіраўнік дзяржавы.

Ён таксама пацікавіўся прычынамі затрымак з уводам аб'ектаў, а таксама чаму закупляецца параўнальна простае імпартнае абсталяванне (транспарцёры і да таго падобнае), якое ў Беларусі самі здольны вырабляць.

Аб сістэме дэпазітна-залогавага абароту шкляной і пластыкавай тары

Аляксандр Лукашэнка нагадаў, што Урад у 2019 годзе не змог выразна абгрунтаваць неабходнасць стварэння сумесна з прыватным інвестарам сістэмы дэпазітна-залогавага абароту шкляной і пластыкавай тары. "Што з пілотнымі праектамі, якія так гучна анансаваліся? Можа, сёння трэба вярнуцца да гэтай тэмы, але ўжо на базе кааперацыі холдынга "Белрэсурсы" і Беларускай шкляной кампаніі?" - адзначыў ён.

Аб вытворчасці са смецця RDF-паліва

Аляксандр Лукашэнка канстатаваў, што на працягу ўжо амаль 10 гадоў шмат балбатні і мала справы ў пытанні вытворчасці са смецця так званага RDF-паліва (ад англ. refuse-derived fuel - "паліва, атрыманае з адходаў") - гранул, якія вырабляюцца з гаручых адходаў.

"Ці выгадны яго выраб, ці запатрабавана яно цэментнымі заводамі і прадпрыемствамі Мінэнерга? Ці ёсць тэхнічныя магчымасці яго выкарыстання і ці складваецца эканоміка ў параўнанні з гэтым жа газам і пелетамі? І наогул, ці адпавядае такое паліва экалагічным нарматывам і куды будзем захоўваць попел?" - паставіў пытанні Кіраўнік дзяржавы.

Аб экалагічных нормах і патрабаваннях

"Шмат пытанняў у насельніцтва і арганізацый да экалагічных норм і патрабаванняў. Часам яны (нормы і патрабаванні. - Заўвага) нелагічныя і вельмі жорсткія, - заявіў Аляксандр Лукашэнка. - Чаму старая ферма, дапусцім, не ўяўляе экалагічнай пагрозы, але варта яе знесці - адразу становіцца вялікай праблемай пахаваць адходы або падсыпаць імі сельскую дарогу, калі мы здрабняем гэты бетон?"

Прэзідэнт таксама пацікавіўся, якія прапановы ёсць ва ўрада па мерах адказнасці за аб'ектыўныя парушэнні правіл добраўпарадкавання і парадку на зямлі. "Для грамадзян гэта, напрыклад, неабкошаныя ўчасткі, платы, якія пакасіліся, смецце на прысядзібнай тэрыторыі і да таго падобнае, - сказаў Аляксандр Лукашэнка. - Глядзіце, каб у нас не было непрыемнай размовы да Новага года. Вы ведаеце, я чалавек рухавы. Я магу паглядзець. Вось я аб'ехаў у суботу ўсе вёскі поўначы нашага Мінскага раёна. Сеў і паехаў. Гляджу палі, гляджу, як вы там гаспадарыце. Бардак поўны. Прашу вас мець гэта на ўвазе. Размова будзе вельмі жорсткая".

Што датычыцца добраўпарадкавання, Аляксандр Лукашэнка даў дакладныя і прадметныя ўказанні. Калі гаворка пра адзінокага пенсіянера, інваліда - мясцовыя органы ўлады павінны дапамагчы, а сельскі савет гэта павінен арганізаваць. А калі ёсць здаровыя дзеці, унукі і гэтак далей, то гэта павінна быць ужо іх сферай адказнасці. "Не - рублём прымушайце", - падкрэсліў беларускі лідар.

Паводле яго слоў, аналагічна павінна быць і на тэрыторыі прадпрыемстваў: "Можа быць бедна, але чыста. Гэта не мной прыдумана - гэта за шмат гадоў складзеныя традыцыі элементарнага парадку ва ўсім. Як гаварыў класік, "разруха не ў клазетах, а ў галовах".

У Беларусі плануецца прыняць новую стратэгію абыходжання з адходамі. Пра распрацоўку адзінай стратэгіі абыходжання з адходамі вытворчасці і спажывання Кіраўніку дзяржавы далажыў Міністр прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя Сяргей Масляк. Аляксандр Лукашэнка заявіў аб неабходнасці замацаваць у дакуменце больш напружаныя задачы і папярэдзіў, што зацягваць з тэрмінамі рэалізацыі нельга.

Паводле слоў Міністра, праект стратэгіі распрацаваны і вынесены на абмеркаванне. Пры Мінпрыроды быў створаны каардынацыйны савет па абыходжанні з адходамі, у які ўвайшлі прадстаўнікі навукі, бізнесу, мясцовых органаў улады, зацікаўленых арганізацый. "Мы ўлічылі ўсе магчымыя заўвагі, - сказаў ён. - Стратэгія вынесена на грамадскае абмеркаванне. Паступаюць пэўныя пытанні, у тым ліку і ад грамадзян, якія мы ўлічваем. І ў бліжэйшы час, пасля пэўнай дапрацоўкі, стратэгія будзе ўнесена на разгляд ва Урад".

Як растлумачыў Сяргей Масляк, у новым дакуменце плануецца аб'яднаць іншыя дакументы па гэтай тэматыцы. "Сёння ў краіне пытанні абыходжання з адходамі адлюстраваны ў шасці стратэгіях і чатырох канцэпцыях. Трэба акумуляваць гэта ўсё ў адзіны дакумент і даць магчымасць вызначыць адзіны орган - Мінпрыроды, - растлумачыў ён неабходнасць распрацоўкі і прыняцця новай стратэгіі. - Гэта дасць свае вынікі ў бліжэйшы час. Я за гэтыя пытанні буду галавой адказваць".

Адной з асноўных, глабальных мэт стратэгіі міністр назваў дасягненне ўзроўню выкарыстання адходаў не менш як 90% да 2040 года.

Аднак Прэзідэнт палічыў абазначаны перыяд вельмі доўгім. "Гэтыя тэрміны не падыходзяць. Гэта ж нашы рэсурсы, і гэта тое смецце, якое забруджвае прыроду. Дык трэба гэта смецце ўзяць, перапрацаваць і зрабіць рэсурсамі. Дык што, мы будзем да 2040 года ў гразі цялёпкацца?" - крытычна адазваўся Кіраўнік дзяржавы.

Наконт гэтага Прэм'ер-міністр Аляксандр Турчын растлумачыў, што задачы па нарошчванні аб'ёмаў перапрацоўкі адходаў будуць вырашацца больш дынамічна. І ў першую чаргу трэба будзе сканцэнтраваць асноўныя намаганні на тым, каб сартаваць усё смецце да таго, як яно трапіць на палігоны, здабываючы адтуль усе рэсурсы, якія падлягаюць перапрацоўцы. "Калі мы возьмем усе адходы за 100%, то працэнтаў 40 можна здаць на перапрацоўку, другасныя матэрыяльныя рэсурсы. Працэнтаў 30, крыху больш, - гэта арганіка. Застаецца працэнтаў 20-25 тых адходаў, якія сёння не падлягаюць перапрацоўцы. Простая задача (мы гэта зробім) - у нас на палігонах не будзе ніякіх другасных матэрыяльных рэсурсаў. Мы гэта ўсё зробім на працягу бліжэйшага часу", - сказаў Прэм'ер-міністр.

"У бліжэйшы час - гэта 2040 год?" - удакладніў Аляксандр Лукашэнка.

"У бліжэйшыя некалькі гадоў", - запэўніў Аляксандр Турчын.

У якасці прыкладу абмяркоўвалася работа Брэсцкага смеццеперапрацоўчага завода. Прадпрыемства забяспечвае збор і сартаванне адходаў з Брэста, Брэсцкага і Жабінкаўскага раёнаў, атрымліваючы каля 14 відаў другаснай сыравіны, у тым ліку пластык, шкло, макулатуру, а таксама арганічныя адходы, з якіх атрымліваюць біягаз, што выкарыстоўваецца для выпрацоўкі электраэнергіі для патрэб завода.

Вырашыць пастаўленую задачу дазволіць у тым ліку новы смеццеперапрацоўчы завод, які будуецца пад Мінскам і пачне працаваць у ліпені гэтага года. Аб'ём перапрацоўкі складзе каля 600 тыс. т адходаў у год.

Гэты завод, як чакаецца, стане буйнейшым у краіне вытворцам RDF-паліва (ад англ. refuse-derived fuel - "паліва, атрыманае з адходаў") - гранул, атрыманых з гаручых адходаў. Аб'ёмы запланаваны на ўзроўні 113 тыс. т у год, што, паводле слоў спецыялістаў, дае магчымасць у значнай ступені забяспечыць патрэбнасці ў энергарэсурсах для цэментных заводаў. Аднак апошнія пакуль без энтузіязму ставяцца да перспектывы выкарыстання RDF-паліва, спасылаючыся на розныя складанасці, у тым ліку тэхналагічныя і па абслугоўванні абсталявання.

Прэзідэнт у сувязі з гэтым запатрабаваў ставіць перад цэментнымі заводамі больш жорсткія задачы і патрабаваць ад іх выкарыстоўваць RDF-паліва, паколькі гэта важна для дзяржавы і дае магчымасць адначасова вырашаць пытанні як з перапрацоўкай адходаў, так і з забеспячэннем цэментнай галіны мясцовымі энергарэсурсамі.

"Калі гэта паліва (RDF-паліва. - Заўвага) нармальна згарае і павінна згараць, дык няхай бяруць, - сказаў Аляксандр Лукашэнка. - Устанавіце цану і аб'ёмы, якія павінны забіраць гэтыя заводы. Што вы з імі возіцеся? Дзяржаўнае прадпрыемства (ды няважна якое - у краіне парадак). Каб спыніць гэтыя размовы: трэба, не трэба".

Асобна закраналася пытанне перапрацоўкі адходаў, якія ўтвараюцца ў выніку вытворчасці на "Беларуськаліі" і Гомельскім хімічным заводзе. За 2024 год у краіне ўтварылася 60 млн т адходаў, з якіх 56 млн т - адходы вытворчасці. У іх структуры 70% прыпадае на долю буйнатанажных адходаў двух відаў - фосфагіпс (прадукт, што ўтвараецца ў выніку дзейнасці Гомельскага хімзавода, на гэты час накоплена больш за 26 млн т) і галітавыя адходы, што ўтвараюцца пры вытворчасці на "Беларуськаліі". Айчынныя спецыялісты вывучылі вопыт Расійскай Федэрацыі ў частцы выкарыстання адходаў фосфагіпсу. На нарадзе ў Прэзідэнта былі прадстаўлены ўзоры прадукцыі, якая вырабляецца ў Расіі з гэтых адходаў, у прыватнасці рэдказямельныя элементы. Была агучана прапанова вывучыць расійскі вопыт і эканамічную мэтазгоднасць яго выкарыстання ў Беларусі, і Кіраўнік дзяржавы яе падтрымаў.

Базісна Аляксандр Лукашэнка таксама падтрымаў новую стратэгію, якая распрацоўваецца. У ёй будуць улічаны і асноўныя моманты, што абмяркоўваліся на нарадзе. У бліжэйшы час дакумент будзе дашліфаваны.