Нарада па пытаннях развіцця сферы лічбавых знакаў

Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка 5 верасня правёў нараду па пытаннях развіцця сферы лічбавых знакаў.

Прэзідэнт нагадаў, што Беларусь у ліку першых у свеце на дзяржаўным узроўні прыняла рашэнне аб стварэнні ўмоў для развіцця лічбавых тэхналогій па грамадзянскім абароце лічбавых знакаў. Або, як іх яшчэ называюць, токенаў, крыптавалюты. У 2017 годзе Кіраўнік дзяржавы падпісаў Дэкрэт № 8 "Аб развіцці лічбавай эканомікі", які ўступіў у сілу ў 2018 годзе і стварыў беспрэцэдэнтныя ўмовы для развіцця ІТ-галіны, прадаставіўшы сур'ёзныя канкурэнтныя перавагі краіне ў фарміраванні лічбавай эканомікі.

"Тады, у 2017 годзе, многія, мякка кажучы, скептычна ўспрымалі рашэнне, паколькі мы сапраўды ступалі на цаліну. На большасць пытанняў адказаў не было ад слова "зусім", - заўважыў Кіраўнік дзяржавы. Апасенні экспертаў тлумачыліся перш за ўсё тым, што крыптавалюта ствараецца і абарачаецца на стыку дзвюх складаных сфер - фінансаў і найноўшых тэхналогій. Таму было няпроста прадугледзець усе магчымыя рызыкі і пагрозы.

З моманту прыняцця таго знакавага рашэння прайшло 8 гадоў, а тэма не страціла сваёй актуальнасці, звярнуў увагу Прэзідэнт. "Наадварот. Сёння ідэя развіцця лічбавых знакаў актыўна пашыраецца ў многіх вядучых краінах свету. Пры гэтым выпукла праявіліся асноўныя функцыі крыптавалют", - сказаў Кіраўнік дзяржавы.

Па-першае, лічбавыя знакі сталі выкарыстоўвацца як альтэрнатыва традыцыйным сродкам плацяжу, хоць часта, бывае, і для злачынных мэт. Па-другое, "крыпта" стала крыніцай інвестыцый і нядрэннага даходу грамадзян і кампаній ва ўсім свеце. І трэцяе - краіны пачалі ствараць дзяржрэзервы ў крыптавалютах.

Разам з тым Прэзідэнт, зыходзячы з прынцыпу сістэмнай, комплекснай і крытычнай ацэнкі любых працэсаў, спытаў у адказных асоб, якія менавіта краіны свету - канкрэтныя прыклады - дабіліся значных поспехаў і фінансавай выгады дзякуючы крыптавалюце.

Паралельна з актыўным выкарыстанне крыптавалюты ідзе стварэнне і развіццё адпаведнай інфраструктуры з прыстаўкай "крыпта" - біржы, брокеры, кансультанты і г.д.

У беларускім ПВТ у канцы 2024 года было 14 такіх кампаній, а цяпер іх 18. У мінулым годзе яны абслужылі амаль 260 тыс. кліентаў па ўсім свеце, а ў гэтым - ужо больш за 300 тыс. "Малайцы", - ацаніў Прэзідэнт, але пры гэтым падкрэсліў, што аддача ад усяго гэтага павінна быць і для дзяржавы. Аб'ём знешнегандлёвых аперацый у сферы лічбавых знакаў за 2024 год перасягнуў $1,2 млрд. За сем месяцаў 2025 года абарот дасягнуў $1,7 млрд, а па выніках года можа скласці $3 млрд.

"Гэта значыць, нібыта ў вас і кампетэнцыі там ёсць, і патэнцыял, - канстатаваў Аляксандр Лукашэнка. - Нам жа важна не выпусціць трэнды з-пад увагі і не страціць наша тэхналагічнае лідарства. Вядома, хто задае трэнды, той і атрымлівае максімальную выгаду. Дай бог, каб у нас атрымалася гэты трэнд задаць і ў гэтым плане не паставіць калёсы паперадзе каня".

"Задача дзяржавы ў такіх умовах - вызначыць зразумелыя, празрыстыя правілы гульні і механізмы кантролю ў гэтай сферы, - заявіў Аляксандр Лукашэнка. - Гэта важна, паколькі гэта новы для краіны напрамак, хоць празрыстыя правілы гульні трэба вызначаць усюды. Менавіта таму яшчэ ў 2023 годзе мною дадзены шэраг даручэнняў па забеспячэнні комплекснага рэгулявання сферы лічбавых знакаў, крыптавалют. Аднак да гэтага часу ўзгодненых дакументаў у мяне на стале няма".

Беларускі лідар звярнуў увагу, што сёння дзейнасць па стварэнні, эмісіі і продажы-куплі токенаў шмат у чым рэгулюецца Паркам высокіх тэхналогій. "Зразумела, што гэта адбываецца ў рамках Дэкрэта № 8 ("Аб развіцці лічбавай эканомікі". - Заўвага)", - дадаў ён.

Акрамя таго, Прэзідэнт паставіў задачу намеціць ключавыя, прынцыповыя моманты ў новым прававым рэгуляванні, якое дасць магчымасць добрасумленным суб'ектам гаспадарання з Беларусі і замежным інвестарам і "далей спакойна працаваць у нашай лічбавай гавані". Гэта таксама гарантуе фінансавую стабільнасць, бяспеку для дзяржавы, грамадзян і бізнесу.

"Як дакладвае Камітэт дзяржкантролю, вынікі пазапланавай праверкі аператараў крыптаплатформ сведчыць аб неабходнасці нейкай больш тонкай настройкі такой дзейнасці. У прыватнасці, устаноўлены парушэнні пры рэгістрацыі фінансавых аперацый. Чаму парушаліся ўсе гэтыя працэсы? Навошта іх было парушаць? У чым прычына?" - задаў заканамернае пытанне Аляксандр Лукашэнка. Ён падкрэсліў, што грашовыя сродкі беларускіх інвестараў, выведзеныя за мяжу, у палавіне выпадкаў не вяртаюцца, што недапушчальна.

Пры гэтым, калі размова ідзе аб прававым рэгуляванні гэтай сферы, прыярытэтам з'яўляецца абарона інтарэсаў не толькі дзяржавы, але і кожнага грамадзяніна. Прэзідэнт заявіў аб неабходнасці кантролю арганізацый, якія працуюць з крыптавалютамі ў Беларусі. Гэта патрэбна ў тым ліку для таго, каб пазбегнуць сітуацый, калі беларусы аказваюцца падманутыя. За гэту сферу ў Беларусі адказвае кіраўніцтва крыптабіржы, створанай у Парку высокіх тэхналогій.

"Не глядзяць - у турму. Не на нараду да Прэзідэнта, а ў турму. Тады будзе ўсё добра. Таму што мяне завалілі дакументамі на сённяшні дзень. Адны супраць, другія - за, і гэтак далей. Страшна чытаць гэтыя дакументы: "Калі сёння не прымем рашэнне, заўтра абвалімся. Ні бульбы, ні збожжа, нічога не будзе". Мне так пішуць", - заявіў Кіраўнік дзяржавы.

У якасці аднаго з прыкладаў, калі пацярпелі грамадзяне, якія ўклалі свае сродкі ў токены, Старшыня Камітэта дзяржкантролю Васіль Герасімаў прывёў крымінальную справу, якая ўзбуджана Генеральнай пракуратурай. Паводле слоў кіраўніка кантрольнага ведамства, фірма, арганізаваная грамадзянамі Казахстана, ажыццявіла 16 выпускаў токенаў, але заплацілі грамадзянам толькі за чатыры. Усё астатняе было выведзена за мяжу. Ад гэтых дзеянняў пацярпелі амаль 1,6 тыс. беларусаў.

"І 1,6 тыс. чалавек пацярпелі, якія хацелі зарабіць на гэтым, безумоўна, рызыкоўным рынку", - адзначыў Кіраўнік Адміністрацыі Прэзідэнта Дзмітрый Крутой.

Васіль Герасімаў прывёў і іншы прыклад, калі з шасці арганізацый, якія выпускалі токены, тры проста "лопнулі".

"Нехта павінен за гэта адказваць. Мы стварылі ў Парку высокіх тэхналогій крыптабіржу. Ёсць там адказны кіраўнік гэтага? Ёсць. Дзе ён? На свабодзе. Ну я груба гавару. Можа, не ўтрымліваць у турме, можа "павесіць" трэба, можа, "застрэліць". Публічна аб гэтым гавару. Дзе вы былі да гэтага часу, чаму вы з іх не запатрабавалі? Чаму Генеральны пракурор і спецслужбы нашы або Міністэрства ўнутраных спраў павінны некага шукаць, траціць грошы?!" - спытаў Аляксандр Лукашэнка.

"Наогул, нявернутых даўгоў да гэтага часу - $14 млн", - паведаміў Васіль Герасімаў.

"Усю гэту крыптабіржу... Ведаеш, што з ёй рабіць, пакуль не вернуць грошы. У нас жа практыка такая ёсць. Адразу вас папярэджваю: так справа не пойдзе. Гэта датычыцца не толькі гэтай біржы і банкаў", - папярэдзіў Кіраўнік дзяржавы.

Адна з ініцыятыў, агучаных на мерапрыемстве, датычылася стварэння крыптабанка. Яе агучыў Першы намеснік Старшыні Праўлення Нацыянальнага банка Аляксандр Ягораў. Паводле яго слоў, Беларусь стане ў гэтым сэнсе першапраходцам, бо на дадзены момант такія структуры ёсць толькі ў Швейцарыі, Сінгапуры і адным са штатаў ЗША.

"Таму мы прапануем правесці эксперымент, - сказаў на нарадзе Першы намеснік Старшыні Нацбанка. - Зразумелага, выбудаванага заканадаўства нідзе ў свеце няма. Адпаведна, наша задача, як мы яе бачым, - стварыць пэўную заканадаўчую юрысдыкцыю сумесна з інвестарамі з пункту гледжання бяспекі, празрыстасці работы гэтых інстытутаў, забеспячэння захаванасці сродкаў інвестараў. Мы бачым тры гады эксперыменту як эвалюцыйны рэжым, калі мы разам з інвестарам будзем гэта заканадаўства карэкціраваць з улікам таго, як гэта будзе адбывацца".

Не ўсе ўдзельнікі нарады ўспрынялі прапанову Нацбанка на ўра. Старшыня Камітэта дзяржкантролю Васіль Герасімаў адзначыў, што КДК не адхіляе ідэю крыптабанкаў, але лічыць, што такі Указ павінен ісці пакетным прынцыпам і змяшчаць дакладныя механізмы функцыянавання такіх банкаў (па якіх прынцыпах, якая будзе сістэма кантролю), каб можна было ацаніць усе патэнцыяльныя рызыкі і тое, як гэта паўплывае на эканоміку краіны, на бюджэт, як будуць забяспечаны гарантыі інвестарам.

Аляксандр Ягораў растлумачыў, што ўсе гэтыя фактары ўлічваліся пры падрыхтоўцы праекта Указа і будуць дашліфаваны на этапе яго дапрацоўкі. Напрыклад, у частцы, якая датычыцца прыцягнення сродкаў фізічных асоб. "Наша бягучая пазіцыя: грошы грамадзян Беларусі крыптабанк прыцягваць не павінен, таму што ёсць рызыка таго, што гэтыя грошы могуць быць выведзены за мяжу, украдзены або іх кошт знізіцца, таму што знізіцца кошт крыптавалют", - сказаў Першы намеснік Старшыні Нацбанка.

Па выніках нарады Прэзідэнт у цэлым падтрымаў прапанову аб стварэнні крыптабанка і паставіў задачу, каб у дакуменце не было ніякіх "белых плям". Сфармулявана ўсё павінна быць такім чынам, каб патэнцыяльныя інвестары, прыходзячы сюды, дакладна разумелі правілы гульні.

Прадугледжваецца, што Нацыянальны банк і Урад падрыхтуюць адпаведны праект Указа, які будзе ўнесены на подпіс Кіраўніку дзяржавы.

Паводле слоў беларускага лідара, фактычна сёння лічбавае жыццё пачынае апярэджваць права, а дакладней, ініцыюе стварэнне яго новых галін. Такім чынам, падкрэсліў ён, па выніках нарады неабходна дакладна вызначыць задачы дзяржаўных органаў і ПВТ у сферы крыптатэхналогій з улікам існуючага вопыту і кампетэнцый.