Нарада аб эфектыўнасці сістэмы гандлёвага абслугоўвання насельніцтва ў маштабах Беларусі

Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка 26 жніўня сабраў нараду аб эфектыўнасці сістэмы гандлёвага абслугоўвання насельніцтва ў маштабах Беларусі.

У ліку ўдзельнікаў нарады - кіраўнікі Урада, Савета Рэспублікі і Палаты прадстаўнікоў, Адміністрацыі Прэзідэнта, Камітэта дзяржкантролю, аблвыканкамаў і Мінскага гарвыканкама, Белстата, МАРГ, Мінэканомікі і Белкаапсаюза.

У пачатку мерапрыемства Кіраўнік дзяржавы падкрэсліў неабходнасць прыняць усе рашэнні для таго, каб забяспечыць нармальнае жыццё людзей, і перш за ўсё ў вёсцы. Прэзідэнт назваў шэраг аспектаў, якія трэба ўстараніць, заўважыўшы, што гэта толькі малая частка маштабных праблем у вёсцы.

"У сродках масавай інфармацыі, сацыяльных сетках, на форумах людзі сістэматычна ўзнімаюць пытанні закрытых ФАПаў, дзіцячых садоў, паштовых аддзяленняў, банкаў, школ і да таго падобнае, - сказаў Аляксандр Лукашэнка. - Я не гавару, што яны ўсюды павінны быць. Як некаторыя кажуць, трэба захаваць школу, дзе 3-4 чалавекі вучацца ў адным класе. Каму патрэбна такая адукацыя? Лепш затраціць грошы і падвезці дзяцей у суседнюю школу, дзе нармальная адукацыя. Але бяздумна не трэба закрываць".

Прэзідэнт акцэнтаваў увагу на тым, што падыход да аптымізацыі сацыяльна значных аб'ектаў павінен быць разумным, зыходзячы з інтарэсаў людзей. У якасці прыкладу ён прывёў нядаўні выпадак, калі ў адным з рэгіёнаў у вёсцы быў закрыты дзіцячы сад, у які хадзіла мала дзяцей, і з гэтым пытаннем Кіраўнік дзяржавы даручаў разабрацца адказным службовым асобам. "Я быў кіраўніком - быў зацікаўлены ў тым, каб у дзіцячы сад хадзілі дзеці, таму што вызваляюцца ў гэтым выпадку сем рабочых рук", - заўважыў Аляксандр Лукашэнка. Тлумачэнне чыноўнікаў, паводле слоў Прэзідэнта, гучала прыкладна так: "А за 7-10 км ёсць дзіцячы сад".

"Трох-, чатырохгадовых дзетак даярка павязе за 7-10 км у дзіцячы сад? - рытарычна спытаў Кіраўнік дзяржавы. - Вы там з глузду з'ехалі? Вы гэтага не бачыце? Адпраўце свайго ўнука або дзіця чатырохгадовае ў гэты дзіцячы сад за край свету! Цуды!"

Прэзідэнт запатрабаваў вырашыць усе абазначаныя праблемныя пытанні па забеспячэнні жыцця людзей у вёсцы. "А то мы разумныя: калі трэба хлеб убіраць, тады мы бачым гэтых калгаснікаў, а хоць невялікія ўмовы не можам стварыць. Ды калі б мы не маглі!" - падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка.

Як дакладваюць Прэзідэнту чыноўнікі, цяпер дамы ў сельскай мясцовасці пад дачу або для пастаяннага пражывання ўсё часцей сталі купляць гараджане і, што асабліва каштоўна, маладыя сем'і. "Дай Бог, каб гэта было так, што гараджане пачалі купляць дамы ў сельскай мясцовасці ў розных сёлах, вёсках і гэтак далей", - сказаў Аляксандр Лукашэнка.

Прэзідэнт звярнуў увагу, што для жыхароў вёсак закрыццё, напрыклад, стацыянарнага магазіна - гэта падзея, якая спараджае шмат праблем. "Зразумела, што ў XXI стагоддзі страта магчымасці купіць самае неабходнае выклікае заканамерныя прэтэнзіі, - падкрэсліў Кіраўнік дзяржавы. - Яшчэ раз паўтараю: закрыццё магазіна ў вёсцы - гэта вялікая праблема для тых людзей, якія там пражываюць".

Аляксандр Лукашэнка звярнуў увагу, што для чалавека няважна, чый аб'ект закрыўся - прыватнага прадпрымальніка, камунальнай уласнасці або сістэмы спажыўкааперацыі. Таму Ураду і аблвыканкамам яшчэ раз было ўказана, што патрэбна эфектыўная сістэма абслугоўвання ў маштабах краіны, якая павінна стаць гарантам якасці і сацыяльнай адказнасці гандлю перад людзьмі.

"Зыходзячы з прадстаўленага мне даклада Урада, высновы такія (як звычайна): усё ідзе згодна з планам, насельніцтва абслугоўваецца на належным узроўні, але стрымліваюць развіццё гандлю некаторыя рэгулятарныя бар'еры. Цікава, што ж гэта за "мацернае" слова? Зноў рэгуляторыка не працуе. Вы, наогул, хочацца спытаць, самі, хто пісаў, разумееце, што вы пішаце? Гэта, па-вашаму, галоўныя перашкоды для работы сельскіх магазінаў? - паставіў пытанне Кіраўнік дзяржавы. - Я хацеў бы ведаць, хто вам устанаўлівае гэтыя бар'еры - рэгуляторыкі, і чаму яны яшчэ не ліквідаваны. Паводле вашых жа даных, рэалізуецца некалькі краінавых канцэпцый, стратэгій і планаў для сельскіх жыхароў. Дык чаму такія праблемы і нездаволенасць насельніцтва?"

"З апошніх прыкладаў непрадуманых рашэнняў назаву атрыманне электронных лічбавых подпісаў і маркіроўку тавараў спецыяльнымі меткамі і знакамі, якія для невялікага магазінчыка на тры паліцы - цэлы квест. Вы, прысутныя за сталом, асабліва арганізатары гандлю, разумееце, што вы прапануеце ў вёсцы, магазінчыкам гэтым?" - сказаў Аляксандр Лукашэнка. 

"У любой справе можна дайсці да абсурду. Даніна модзе - бесталковая лічбавізацыя, напрыклад уліку і продажу малочных прадуктаў, выклікала вялікае абурэнне як пакупнікоў, так і прадаўцоў (аж да звальнення) ва ўсіх рэгіёнах", - заўважыў беларускі лідар. 

Аляксандр Лукашэнка даручыў Ураду яшчэ раз вярнуцца да гэтага пытання і ў найкарацейшыя тэрміны ўсё разумна спрасціць. А калі трэба - зрабіць для вёскі асаблівы парадак.

"Бабе Дуні ў вёсцы трэба малако, мяса і кавалак хлеба, а не лічбавізацыя", - вобразна сказаў Аляксандр Лукашэнка пра патрабаванні сельскага насельніцтва да гандлёвага абслугоўвання.

Прэзідэнт звярнуў увагу, што сярод прэтэнзій насельніцтва да работы гандлю - маршруты аўтакрам. "Людзі скардзяцца на нязручны графік работы аўтамагазінаў і вельмі бедны асартымент. Мясцовыя ўлады не могуць гэта ўрэгуляваць?" - рытарычна спытаў Аляксандр Лукашэнка. 

Нараўне з нерытмічнай арганізацыяй стацыянарнага і раз'язнога гандлю Прэзідэнт указаў на яшчэ адзін важны для спажыўца аспект - наяўнасць тавараў са скончанымі тэрмінамі прыдатнасці. "Няма тавару - дрэнна, але пратэрміноўка - гэта чырвоная лінія! Гэтага быць не павінна. А фактаў (такіх. - Заўвага) дастаткова", - абурыўся Кіраўнік дзяржавы. 

Аляксандр Лукашэнка падкрэсліў, што адказнасць за абслугоўванне насельніцтва - на мясцовых органах улады. "Вы як ніхто ведаеце, што адбываецца ў рэгіёнах, і абавязаны арганізаваць гандаль у раёнах так, каб не было ніякіх нараканняў", - звярнуўся Прэзідэнт да ўдзельнікаў нарады. 

Схема арганізацыі гандлю, паводле яго слоў, павінна быць простай: у раённым цэнтры працуюць некалькі добрых, максімальна напоўненых таварамі гандлёвых цэнтраў, у аграгарадках - магазіны меншыя. У вялікіх вёсках Прэзідэнт паставіў задачу навесці парадак і арганізаваць работу звычайнага магазіна, пабудаваць, адрамантаваць, забяспечыць кадрамі і таварамі нармальнай якасці. "І апошняе звяно - зручны для людзей развазны гандаль або дастаўка (каапсаюз, пошта, прыватнік - няважна)", - растлумачыў Аляксандр Лукашэнка.

"У невялікія вёскі, няхай нават неперспектыўныя, трэба прыцягнуць гандлёвыя сеткі для абслугоўвання насельніцтва, - даручыў Кіраўнік дзяржавы. - Трэба забяспечыць баланс: будуеш прыбытковы бізнес у сталіцы і іншых буйных гарадах - вазьмі на сябе сацыяльную адказнасць па абслугоўванні спажыўца ў вёсцы. Тым больш што праблемных раёнаў не так ужо і шмат".

"Я хачу, каб вы гэта пачулі. У нас усе разумныя гандляры рынуліся ў буйныя гарады, пабудавалі тут магазіны, нядрэнна жывуць, праўда, на Блакітным беразе ўсе гаспадары і ўласнікі. Ну дык арганізуйце так, каб яны працавалі там, у глыбінцы", - агучыў сваё патрабаванне Прэзідэнт. Інструменты для гэтага ёсць, канстатаваў ён. Напрыклад, нядаўна ў васьмі раёнах краіны для буйнога сеткавага гандлю былі пашыраны магчымасці ахопу спажыўцоў.

Аляксандр Лукашэнка нагадаў, што пры назначэнні Артура Карповіча Міністрам гандлю і антыманапольнага рэгулявання на пасаду даручаў дабрацца да кожнага аддаленага кутка краіны і навесці там парадак. Кіраўнік дзяржавы спытаў, як выбудавана сістэма гандлёвага абслугоўвання насельніцтва ў сельскай мясцовасці арганізацыямі ўсіх форм уласнасці, што зроблена рэальна, а не ў планах. Асобна Прэзідэнт пацікавіўся наяўнасцю асартыменту ў магазінах, спосабамі вырашэння кадравых пытанняў і прыцягнення прадаўцоў у сельскія магазіны, мінімізацыяй страт гандлёвых арганізацый.

Асобным пытаннем на нарадзе сталі вынікі работы Белкаапсаюза. Прэзідэнт звярнуў увагу, што гэтай арганізацыі неаднаразова выдзялялася дзяржаўная падтрымка. Толькі на паліва для аўтакрам у гэтым годзе выдзелена Br1,3 млн. "Калі вы і далей плануеце так арганізоўваць гандаль Белкаапсаюза, гэта вам будзе сур'ёзны мінус. Мы што, паліва павінны для гандлю закупляць? Гэтых "цудаў" яшчэ не было. Мы яшчэ ў мінулым годзе дамовіліся, што губернатары са сваіх бюджэтаў змогуць вам дапамагчы з рамонтамі магазінаў. Гэта што, не падтрымка? Калі мы будзем ім дапамагаць, іх ад гэтай "соскі" не адарвеш. Навошта ім працаваць? Добра жывуць", - крытычна заўважыў Кіраўнік дзяржавы.

У якасці негатыўнай тэндэнцыі Аляксандр Лукашэнка адзначыў скарачэнне гандлёвых аб'ектаў Белкаапсаюза ў вёсцы. Год таму іх доля ў агульным аб'ёме такіх аб'ектаў складала амаль 25%, а сёння ўжо каля 23%. "Такімі тэмпамі вы страціце ўсю сваю гандлёвую сетку, у якой пакуль яшчэ можаце збываць прадукцыю, якую вы вырабляеце", - папярэдзіў ён.

Прэзідэнт таксама ўказаў на адсутнасць станоўчых зрухаў у фінансавых патоках ад гандлёвай дзейнасці Белкаапсаюза, страта дасягнула Br33 млн.

Пры гэтым кіраўніцтва арганізацыі не забывае сябе ў плане заработнай платы. Яна ў кіраўніцтва Белкаапсаюза вышэйшая, чым у большасці міністраў (у 1,5 раза большая, чым у міністраў ЖКГ і эканомікі, у 1,3 раза - чым у міністра будаўніцтва, у 1,2 раза - чым у міністра прамысловасці). У той жа час колькасць магазінаў у вёсцы скарачаецца ў тым ліку і па прычыне невысокай, мізэрнай зарплаты прадаўцоў.

Аляксандр Лукашэнка яшчэ раз зрабіў акцэнт на тым, што аказанне дапамогі з боку дзяржавы павінна быць не ў якасці "падарунка", а на зваротнай аснове, і гэта патрабаванне ў роўнай ступені датычыцца не толькі Белкаапсаюза, але і іншых галін. У сувязі з гэтым Прэзідэнт згадаў, што яму на разгляд унесена прапанова зрабіць яшчэ адзін такі "падарунак" ад дзяржавы, на гэты раз арганізацыям сельскай гаспадаркі - выдзеліць на закупку рэгулятараў росту для рапсу Br10 млн. "Што значыць выдзеліць? У крэдыт! Вось табе Br10 млн (добра, працэнт ніжэйшы), заўтра павінен вярнуць, калі рапс атрымаеш, - растлумачыў умовы прадастаўлення бюджэтных грошай Прэзідэнт. - Раскідваеце гэтыя грошы, нібыта нам няма чаго больш купляць за бюджэтныя грошы!"

"Па гандлі павінна быць сістэма. У нас сістэмная дзяржава", - падкрэсліў Кіраўнік дзяржавы.

Ён адзначыў, што ў Беларусі ёсць рэгіёны (вобласці і горад Мінск), раёны, больш за 1400 аграгарадкоў, буйныя вёскі. Усе яны размешчаны ўздоўж асноўных дарог. Ёсць і маленькія хутаркі, і вёсачкі, якія называюць неперспектыўнымі. Там жывуць 7-10 чалавек, у асноўным пажылыя людзі, але якія ў свой час стваралі краіну, звярнуў увагу беларускі лідар.

"Вось зыходзячы з гэтага вы павінны выпрацаваць сістэму абслугоўвання людзей. У вас 1 студзеня тэрмін, - паставіў задачу Прэзідэнт. - І не дай бог памочнікі і ўпаўнаважаныя ўбачаць хоць адну вёсачку, дзе "баба Дуня" не атрымала тое, на што яна ўсё жыццё працавала".

Аляксандр Лукашэнка адзначыў, што ў краіне ёсць добрыя прыклады арганізацыі работы ў гэтым плане. "Зрабіце па ўсёй краіне так. Гэта невялікія грошы. Задзейнічайце любыя рэсурсы, - даручыў Прэзідэнт. - Давайце ад граніцы Гродзенскай вобласці (там у нас генерал - усё арганізуе, зробіць) прарэвізуем краіну на прадмет таго, як жывуць людзі і як яны павінны жыць".

Ён звярнуў увагу, што ў цэлым не так шмат трэба. Важна забяспечыць асартымент. "І цэны. Галоўнае - цэны (павінны быць справядлівымі і прымальнымі. - Заўвага)", - падкрэсліў Кіраўнік дзяржавы.

На нарадзе Міністр антыманапольнага рэгулявання і гандлю Артур Карповіч далажыў аб сістэме абслугоўвання насельніцтва Беларусі. Паводле слоў Міністра, па выніках работы за першае паўгоддзе гандаль займае другое месца ў агульным аб'ёме ВУП - 9,6%. Паказчык рознічнага тавараабароту выконваецца. Пры мэтавым значэнні 104,5% ён склаў 108,6%. На 1 студзеня 2025 года ў Беларусі функцыянавала амаль 86 тыс. разнічных гандлёвых аб'ектаў. Іх штогадовая колькасць павялічваецца ў сярэднім на паўтара працэнта.

Аднак Аляксандр Лукашэнка зрабіў акцэнт менавіта на гандлёвых аб'ектах у сельскай мясцовасці. Міністр канстатаваў, што тут сітуацыя крыху іншая: за апошнія пяць гадоў іх стала менш на паўтара працэнта. Пры гэтым у тым ліку ідзе замяшчэнне на электронны гандаль. "Актыўна развіваецца электронны гандаль не толькі ў горадзе, але і ў вёсцы. Там адкрываюцца пункты выдачы. Выкарыстоўваецца актыўна "Белпошта", Белкаапсаюз, Wildberries і Ozon у тым ліку пастаўляюць, усе нашы інтэрнэт-магазіны", - сказаў Артур Карповіч.

Прэзідэнт пры гэтым заклікаў улічваць інтарэсы і людзей старэйшага пакалення, якія не заўсёды могуць карыстацца гэтымі навацыямі, і гэта для іх можа быць складана. "Ну так, "баба Дуня" сядзіць і тыкае ў айфон…" - вобразна заўважыў ён.

Канкрэтыкі ў дыскусію дадала старшыня Белстата Іна Мядзведзева. Паводле яе даных, штогод колькасць магазінаў у сельскай мясцовасці скарачаецца на 100-250 адзінак. Больш таго, у цэлым доля рознічнага тавараабароту ў сельскай мясцовасці падае з некалі 20% да цяперашніх 13,4%. А яшчэ ў мінулым годзе гэты паказчык складаў 14%. "Гэта значыць, кожны год аднімаецца крыху доля сельскай мясцовасці. Гэта сведчыць аб тым, што сёння забеспячэнне насельніцтва гандлёвымі аб'ектамі недастатковае. Гэта мы можам пацвердзіць лічбамі", - сказала кіраўнік статведамства.

Кіраўнік МАРГ праблему не адмаўляе, але гаворыць аб тым, што ў цэлым распрацаваныя ў краіне сацыяльныя стандарты ў частцы забеспячэння насельніцтва аб'ектамі гандлю выконваюцца. Што датычыцца сельскай мясцовасці, ёсць усяго 26 населеных пунктаў, дзе гэта не так. Але і там у большасці выпадкаў адыгрывае ролю іх размяшчэнне, калі літаральна за 100-200 м ад іх ёсць іншы населены пункт з дастатковай колькасцю магазінаў, і людзі ездзяць туды. "Усе гэтыя пытанні мясцовыя органы ўлады бачаць, кантралююць", - запэўніў Артур Карповіч.

Ён таксама расказаў, што асаблівая ўвага ўдзяляецца кантролю якасці прадукцыі. Гэта работа праводзіцца ў тым ліку сумесна з дэпутатамі, прадстаўнікамі прафсаюзаў, мясцовых органаў улады. Паводле слоў міністра, часам тыя ж ролікі ў сацыяльных сетках са скаргамі людзей на паверку не адпавядаюць рэальнай абстаноўцы. Недзе гэта робіцца выключна дзеля піяру, каб прыцягнуць больш падпісчыкаў.

"Гэта я ўсё разумею. Сёння "ціктокаюцца", што ах, недзе пацукі пабеглі. Дык што, Прэзідэнт паедзе пацукоў лавіць? Гэта ж вы там на месцы са сметнікамі разабрацца не можаце і ў вас пацукі бегаюць. У адваротным выпадку не бегалі б. Таму я гэта ўсё разумею", - адрэагаваў Аляксандр Лукашэнка.

Кіраўнік дзяржавы таксама спытаў, якія ў цэлым у гандлі ёсць праблемы. Яму далажылі, што асноўная - спад долі тавараў айчыннай вытворчасці ў рознічным тавараабароце. Прычыны гэтага, як і шляхі вырашэння, ёсць розныя, і іх таксама падрабязна разгледзелі на нарадзе.