Нарада па пытаннях удасканалення сістэмы рэгулявання цэнаўтварэння і кантролю за цэнамі

Рэгуляванне ў цэнаўтварэнні - гэта пытанне справядлівасці. Аб гэтым Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка заявіў 21 снежня на нарадзе па пытаннях удасканалення сістэмы рэгулявання цэнаўтварэння і кантролю за цэнамі.

"Я хачу, каб вы разумелі, што адступлення ні ўлева, ні ўправа ад гэтай праблемы не будзе. Гэта пытанне маральнае, палітычнае, стратэгічнае. Як хочаце называйце. Але галоўнае - гэта пытанне справядлівасці, - падкрэсліў беларускі лідар. - Размаўляючы са Снапковым (адказны за гэта пытанне ва Урадзе першы віцэ-прэм'ер Мікалай Снапкоў. - Заўвага) амаль праз дзень, я яму спрабаваў укласці ў галаву, што гэта пытанне маральнае, пытанне справядлівасці".

Аляксандр Лукашэнка прывёў прыклад: скажам, павысіліся цэны на малако. Тут пытанне ў тым, каму прырост гэтых цэн пайшоў у кішэню. Калі ў выніку гэтага даяркам прыбавілі зарплату, то гэта адно пытанне, але сітуацыя складвалася абсалютна інакш. "Мы ж у дакладах Камітэта дзяржкантролю бачылі, што гэтыя цэны раскладвалі па кішэнях тыя, хто сёння менш за ўсё заслугоўвае. І нават не гандлёвыя работнікі, а нейкія гаспадары. Атрымлівалі мінімум па $35 тыс. у месяц", - заўважыў Кіраўнік дзяржавы.

"Тым не менш, нам удалося ў нейкай ступені гэтага каня паставіць у станок, як у народзе кажуць. Але паколькі гэта пытанне справядлівасці, а запатрабаванне на справядлівасць заўсёды было ў славян і ў нас у тым ліку, мы ад гэтага пытання адысці не можам. Гэта пытанне нумар адзін у нашага народа. І ніякага папулізму (звяртаю ўвагу на тых, хто заўтра вякаць пачне) тут няма. Ніякага папулізму перад электаральнай кампаніяй. Мы да гэтага пытання звярталіся пастаянна. Але паколькі яно не вырашалася, было прынята валявое рашэнне", - сказаў Аляксандр Лукашэнка.

Паводле яго слоў, на цяперашняй чарговай нарадзе па пытаннях цэнаўтварэння стаяла задача паглядзець, як гэты працэс развіваецца.

Прэзідэнт асабліва падкрэсліў, што калі Ураду больш як год таму было даручана заняцца гэтай праблемай, размова не ішла аб замарожванні або нават стрымліванні цэн. "Гаворка ішла аб рэгуляванні цэнаўтварэння. Недзе стрымлівалі. Недзе цэны падрасталі. Эканоміку не падманеш, - адзначыў беларускі лідар. - Мы добра разумеем, што калі замарозіць цану там, дзе яе нельга замарозіць, - заўтра знікне тавар, ніхто на страту працаваць не будзе. З гэтага зыходзілі".

"Сёння мы звяртаемся да гэтага пытання публічна. І ў такім складзе, у якім прапаноўваў Урад. Тут людзі, якія вырабляюць тавар (іх прадстаўнікі - я маю на ўвазе міністраў), якія прадаюць тавар, людзі, якія арганізоўваюць у цэлым працэс. Усе павінны чуць, аб чым ідзе размова. Нехта будзе прымаць рашэнні, а нехта выконваць", - сказаў Кіраўнік дзяржавы.

У ходзе нарады Аляксандр Лукашэнка заявіў, што ў Беларусі з 1 студзеня павінна быць дакладная, зразумелая сістэма рэгулявання цэн.

"Мэта адна, аб чым я папярэджваў Урад, - ніякія вытворцы, бізнесмены, гандаль і іншыя, хто займаецца паслугамі, не павінны бегаць у МАРГ, у міністэрствы або ва Урад. Яны не павінны туды бегаць узгадняць цэны. З 1 студзеня павінна быць дакладная, зразумелая сістэма", - заявіў беларускі лідар.

Аляксандр Лукашэнка растлумачыў на канкрэтным прыкладзе: "Вось у вас 3% у год прырост па нейкіх групах тавараў або ў цэлым. І ўсё. У першым квартале працэнт, у другім, у трэцім... А ў чацвёртым дэфляцыя 0,1%. І людзі будуць разумець, як ім выбудоўваць цэнаўтварэнне. Павінна быць дакладная, зразумелая сістэма".

Прэзідэнт даручыў яшчэ раз вярнуцца да гэтага пытання ва Урадзе і падкрэсліў, што Міністэрства антыманапольнага рэгулявання і гандлю не павінна займацца ўзгадненнем усіх гэтых цэн. "Слухайце, дык колькі ў МАРГ чалавек трэба будзе трымаць, каб яны ўсё гэта бачылі і ўзгаднялі? Вярніцеся ва Урадзе да гэтай праблемы і нарэжце ўсім задачы. Ад кантралёраў, дэпутатаў да Прэм'ер-міністра. Калі трэба мяне падключыць - калі ласка. Але пытанне павінна быць вырашана", - запатрабаваў ён.

Кіраўнік дзяржавы канстатаваў, што ў Беларусі, у тым ліку ў выніку прынятых мер па рэгуляванні ў цэнаўтварэнні, у бягучым годзе істотна знізілася інфляцыя. У той жа час скептыкі раней сцвярджалі, што такія меры могуць прывесці да сыходу з рынку шэрага ігракоў, аднак сітуацыя абсалютна нармальная.

"У нас інфляцыя складваецца, напэўна, 5-6%. Дамаўляліся, што ў 6% укладзёмся. Але не больш за 7%. Але было ж 19%. І ўсе гаварылі: нельга. Пісалі, што людзі сыдуць, гандляваць не будзе каму. Ёсць у нас каму гандляваць. А калі хтосьці не хоча па-чалавечы жыць у Беларусі - дарога адкрыта і туды, і назад", - рэзюмаваў беларускі лідар.

Аб сітуацыі на спажывецкім рынку далажыў першы віцэ-прэм'ер Мікалай Снапкоў. Ён канстатаваў, што па выніках 11 месяцаў гэтага года рознічны тавараабарот вырас на 8,2% у параўнанні з аналагічным перыядам мінулага года.

"Гэта значыць людзі сталі больш хадзіць у магазіны і больш купляць. Вось галоўны вынік", - заўважыў наконт названых лічбаў Кіраўнік дзяржавы.

Пры гэтым прыбытак ад рэалізацыі прадукцыі ў гандлі ўпаў, што, дарэчы, не стала сюрпрызам для Урада, а было цалкам чакана і прагназуема. "Гэта і не магло быць інакш, паколькі мы кантралявалі надбаўкі", - растлумачыў Мікалай Снапкоў. Разам з тым ён звярнуў увагу, што з 714 арганізацый гандлю, улічаных Белстатам, за 10 месяцаў гэтага года аказаліся стратнымі толькі 137, прычым 105 з іх сфарміравалі сваю страту з бягучай дзейнасці.

"Асноўная маса прадпрыемстваў гандлю дэманструе фінансавую ўстойлівасць, нягледзячы на тое, што мы знізілі надбаўкі, - падкрэсліў першы віцэ-прэм'ер. - Прымяненне сістэмы рэгулявання знізіла даходнасць, але дае магчымасць нармальна функцыянаваць".

У сувязі з гэтым Прэзідэнт параіў не вельмі перажываць за зніжэнне даходнасці невялікай колькасці прадпрыемстваў гандлю. "Што датычыцца іх прыбытку, ды не хвалюйцеся вы за прыбытак у гандлі, - заўважыў Прэзідэнт. - Ну, крыху менш яны заплацілі падаткаў у бюджэт. Але, па-мойму, з бюджэтам спраўляемся?"

"Больш чым", - адказаў Мікалай Снапкоў.

"Не трэба аб гэтым гаварыць "больш чым". Малайцы. Там, дзе добра, там добра. А то нашы бедныя збеглыя плакацца пачнуць, што ў іх грошай няма, а тут грошы ёсць", - з доляй гумару сказаў Аляксандр Лукашэнка.

Вяртаючыся да тэмы кантролю за цэнаўтварэннем, Прэзідэнт канстатаваў, што першапачатковыя апасенні некаторых асоб пры ўвядзенні дзяржрэгулявання не пацвердзіліся і гэта даказваюць эканамічныя паказчыкі. "Нічога не здарылася, працуем нармальна", - падкрэсліў Кіраўнік дзяржавы.

Як далажыў Мікалай Снапкоў, гадавая інфляцыя, паводле даных на 1 снежня, склала 5,4%. Гэта амаль у тры разы ніжэй за прырост індэкса спажывецкіх цэн, які склаўся ў кастрычніку 2022 года - на той момант, калі Прэзідэнтам была пастаўлена задача па забеспячэнні абгрунтаванага ўзроўню цэн і прыняты адпаведныя рашэнні на дзяржаўным узроўні. "Падкрэслю: не замарожвання, а забеспячэння абгрунтаванага ўзроўню цэн", - сказаў Мікалай Снапкоў.

Прырост інфляцыі ён растлумачыў трыма асноўнымі фактарамі. Першы - усвядомленыя рашэнні дзяржорганаў па галіновым рэгуляванні цэн, якія ў сукупнасці абумовілі 2,1 працэнтнага пункта ў агульным узроўні інфляцыі.

Так, у 2023 годзе былі павышаны цэны і тарыфы на падакцызныя тавары (тытунь, алкаголь), жыллёва-камунальныя паслугі, пасажырскі чыгуначны транспарт, паслугі вышэйшай і дашкольнай адукацыі.

"Гэта значыць там, дзе нельга было стрымліваць цэны, - удакладніў Аляксандр Лукашэнка. - Дзе трэба - калі ласка, узнімалі цэны. Недзе - стрымлівалі. Але ў будучым годзе ўжо такога дысбалансу і разбежкі быць не павінна".

Другі фактар - рост цэн на імпартныя тавары, пераважна з трэціх краін, на фоне курсавых ваганняў. Уклад у інфляцыю па іх склаў 1,5 працэнта.

"Гэта імпартаваная інфляцыя, - растлумачыў Мікалай Снапкоў. - Усе ведаюць, што мы - краіна актыўнага знешнегандлёвага абароту, экспарт-імпарт. Зразумела, імпартуемая інфляцыя на нас уплывае непасрэдным чынам".

Напрыклад, імпартныя лекавыя прэпараты і фрукты падаражэлі амаль на 12%, пасажырскія чыгуначныя перавозкі міжнародных зносін - на 23%, турпаслугі - на 22%.

Прэзідэнт у сувязі з гэтым запатрабаваў разабрацца з абгрунтаванасцю росту цэн на фрукты і асабліва - на лякарствы. "Тут чаго мы баімся? Нейкі прыватнік з аптэкі сыдзе? Хай сыходзіць! У нас дастаткова дзяржаўных аптэк, якія будуць займацца. І ў цэлым Міністэрству аховы здароўя трэба гэтым займацца", - заявіў Аляксандр Лукашэнка. Кіраўнік дзяржавы яшчэ раз звярнуў увагу на неабходнасць выключыць неабгрунтаванае пасрэдніцтва ў гэтай сферы, каб сфарміраваць справядлівыя цэны на лякарствы: "Я табе раскажу, як складваюцца цэны на імпартныя лякарствы, і ты паглядзіш, колькі там "пракладак", як я гавару: сыноў, сваякоў і палюбоўніц".

Калі паглядзець на змяненне кошту айчынных лякарстваў, дзе няма пасярэднікаў, то там рост цэн склаў усяго 2,2%.

Трэцім фактарам, які паўплываў на інфляцыю ў краіне, сталі рашэнні дзяржорганаў па павышэнні цэн у рамках пастановы № 713. Паводле слоў першага віцэ-прэм'ера, было 763 рашэнні аб павышэнні цэн і 1350 па ўстанаўленні цэн на новыя тавары. Яны далі ўклад у інфляцыю каля 1%. Пры гэтым найбольш выраслі ў цане малако, мяса, адзенне. Затое цана на крупы, макароны, сінтэтычныя мыйныя сродкі знізілася (амаль 5%).

Цяпер Урад адзначае стрыманы рост цэн на большасць тавараў. "За 19 дзён снежня цэны выраслі на 0,5%. У асноўным гэта сезонны рост цэн на агародніну і імпартуемыя фрукты, - сказаў першы віцэ-прэм'ер. - У цэлым па году інфляцыя ацэначна складзе 5,4-5,6%".

Калі гаварыць пра тыя пазіцыі, якія кантралюе Белстат, то па 70% тавараў цэны растуць у межах 4%. Калі браць гэты паказчык у сукупнасці з таварамі, цэны на якія рэгулююцца дзяржавай, то рост складае 2,7%.

Пры гэтым у Беларусі большасць тавараў традыцыйна, не першы год ужо, таннейшая, чым у Расіі, заўважыў Мікалай Снапкоў.

"У гэтым, вядома, пэўная небяспека, - заўважыў Прэзідэнт. - Людзі павінны разумець, што калі мы яшчэ ніжэй будзем трымаць цэны, а ў Расіі - вырастуць, тавар сыдзе. Мы гэта праходзілі".

"Так, адразу ж сыдзе, - пагадзіўся Мікалай Снапкоў. - Таму мы стараемся балансаваць тут".

"Эканамічная палітыка нашай дзяржавы дала магчымасць забяспечыць рэальны рост зарплаты больш як 10% (скарэкціраваны на інфляцыю), - звярнуў увагу першы віцэ-прэм'ер. - Рост спажывецкага крэдытавання вырас у паўтара раза. Рост крэдытавання на нерухомую маёмасць - на 60%. Чысты продаж валюты насельніцтвам склаў $400 млн". Як вынік, у краіне аднавіліся аб'ёмы продажаў пасля падзення ў мінулым годзе. І перш за ўсё - тавараў працяглага карыстання.

Разам з высокай спажывецкай актыўнасцю назіраецца і рост укладаў насельніцтва ў банках, пераважна рублёвых. З пачатку года яны склалі амаль Br2,7 млрд (рост на 25%).

"Вывад: інфляцыйныя чаканні насельніцтва знаходзяцца на нізкім узроўні. Ёсць давер да ўлады, што мы бачым перш за ўсё па банкаўскай сістэме, і давер да грашова-крэдытнай палітыкі. Пры гэтым пакупная здольнасць насельніцтва - адна з самых высокіх за апошнія гады", - сказаў першы віцэ-прэм'ер.

Ён заўважыў, што ў параўнанні з 2016 годам за сярэднюю намінальную заработную плату можна набыць на 60% больш свініны, на 60% больш мяса птушкі, малака - у 1,4 раза больш, а бульбы - на 10%. "Спажывецкі рынак характарызуецца стабільнасцю, асартымент тавараў вытрымліваецца, і перадумоў да дэфіцыту якіх-небудзь тавараў няма", - падкрэсліў першы віцэ-прэм'ер.

Прэзідэнт наконт гэтага папярэдзіў, што супакойвацца нельга. Мікалай Снапкоў запэўніў, што трымае сітуацыю на штодзённым кантролі.

Гаворачы аб цэнаўтварэнні і інфляцыі, Аляксандр Лукашэнка не змог абмінуць рост цэн на айчынную агародніну, у прыватнасці, на агуркі і памідоры. Яшчэ вясной Кіраўнік дзяржавы даручаў вырашыць праблему з вырошчваннем плодаагародніннай прадукцыі ў міжсезонне. У прыватнасці, Прэзідэнт прапаноўваў пабудаваць больш цяпліц, каб на працягу ўсяго года можна было забяспечваць беларусаў сваёй агароднінай. Аднак ва ўрадзе вырашылі паспрабаваць справіцца з гэтай задачай з найменшымі ўкладаннямі. Як запэўніў віцэ-прэм'ер Леанід Заяц, аддача атрымалася добрая: на прылаўках айчыннай прадукцыі дастаткова. У параўнанні са снежнем 2022 года цэны на агуркі знізіліся прыкладна на 16,5%.

Аднак Аляксандр Лукашэнка звярнуў увагу на сезонны рост цэн на агародніну. Ён адзначыў, што людзей хвалююць сённяшнія, а не мінулагоднія цэны ў магазінах. Як паказвае статыстыка, прынятых мер аказалася недастаткова. "Вырасціце гэтых агуркоў у дастатковай колькасці. Людзі хочуць, каб і ў Новы год яны былі таннейшыя, - запатрабаваў Прэзідэнт. - Я вам гаварыў: "Пабудуйце яшчэ 10 цяпліц". - "Мы падсвецім!" - "Дык свяціце!"

Як далажыла Старшыня Нацыянальнага статыстычнага камітэта Іна Мядзведзева, у снежні цэны на тыя ж агуркі ў параўнанні з лістападам выраслі амаль на 66%. Такая ж сітуацыя па капусце, цыбулі, бураках, моркве і памідорах.

"Мы падсвецім - агуркі будуць расці самі! - сыранізаваў Аляксандр Лукашэнка, вяртаючыся да абяцанняў Урада. - Вы падумайце, што зрабіць. Я чаму стаўлю пытанне. 10-15 гадоў таму я так не гаварыў бы: дорага было - і газ, і нафта. Але цяпер жа ўсяго хапае".

"Безумоўна, ёсць з чым працаваць, і мы ведаем гэту праблему", - адказаў першы віцэ-прэм'ер Мікалай Снапкоў.

"Варушыцца трэба. Хаця б там, дзе мы можам, - запатрабаваў Кіраўнік дзяржавы. - Майце на ўвазе, гэта наш пачатак па цэнаўтварэнні, нашы першыя крокі. Усё будзе ўпірацца ў вытворчасць, у аб'ёмы. Трэба павялічваць вытворчасць, асабліва там, дзе мы можам".

У цэлым нарада доўжылася амаль 3 гадзіны і па тэматычным ахопе, з улікам прысутнасці губернатараў, членаў Урада і вышэйшых службовых асоб, выйшла комплекснай.

Напрыклад, сур'ёзна абмеркавалі работу Белкаапсаюза, тэму забеспячэння людзей у малых гарадах і сельскай мясцовасці ўсім неабходным.

Аляксандр Лукашэнка заслухаў інфармацыю па самых розных напрамках, у тым ліку пытанні АПК. Зімоўка ў жывёлагадоўлі, забяспечанасць кармамі, сітуацыя з падзяжом - гэтыя і іншыя тэмы пастаянна на кантролі ў Прэзідэнта.