Інтэрв'ю тэлеканалу "Расія 24"

Інтэрв'ю Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь А.Р.Лукашэнкі тэлеканалу "Расія 24"

29 лістапада 2018 г.

Брылёў С.Б.: Добры дзень, Аляксандр Рыгоравіч! Дзякуй за запрашэнне. Я тут у вас быў апошні раз у памятную ноч мінскіх перагавораў. Тады было не да таго, каб агледзецца.

Лукашэнка А.Р.: Памятаю.

Брылёў С.Б.: А наогул прыгажосць якая! Мне вось асабліва гэты арнамент беларускі спадабаўся. Абжыты ўжо Палац. Усё большым жыццём напаўняецца, так?

Лукашэнка А.Р.: Так. Ужо міжнародную гісторыю мае.

Брылёў С.Б.: Хаця, колькі яму... гады чатыры ўсяго...

Лукашэнка А.Р.: Недзе каля чатырох гадоў.

Брылёў С.Б.: Ну, хутка ўсяго толькі пяць гадоў Еўразійскаму саюзу. І гэта, безумоўна, падстава для сённяшняй сустрэчы. Але пачаць я хацеў бы з самой рэспублікі. Мы паспелі ўжо даволі шмат паездзіць і яшчэ паездзім. Паедзем на МАЗ, у цэнтр высокіх тэхналогій. Пабывалі ўжо ў Інстытуце мікрабіялогіі, дзе - не ведаю, у курсе вы ці не, - чалавечы ген уставілі ў казла... Увогуле, навука XXII стагоддзя... Мы, тэлевізійшчыкі, зразумела, ахвочыя да карцінкі. На ваш погляд, што цяпер перш за ўсё з'яўляецца драйверам для беларускай эканомікі?

Лукашэнка А.Р.: Адказваючы на ваша пытанне (я часта чую ад журналістаў такія пытанні, ды і вы, калі інтэрв'ю бераце ў сваіх субяседнікаў), звычайна пералічваюць нейкія сферы прарыўныя. Вельмі важна і модна сёння гаварыць пра драйвер любой эканомікі.

Брылёў С.Б.: Слова якое - драйвер.

Лукашэнка А.Р.: Разумееце, не напрамак, не аснова для развіцця, не нейкія там новыя напрамкі. Драйвер. Ну, зразумела, мы ўжо да гэтага прывыклі. І ўсе называюць: лічбавізацыя, штучны інтэлект, ІТ-тэхналогіі. Ведаеце, нам гэта таксама вельмі знаёма. Вы калі паедзеце ў ІТ-цэнтр - Парк высокіх тэхналогій, пераканаецеся, што для нас гэта вельмі добра знаёма. І калі ўжо шчыра гаварыць, то гэта адзін з такіх модных драйвераў, які ў гэтым годзе прынясе нам толькі па экспарце каля паўтара мільярда долараў. Гэта значная сума для нас.

Але драйвер гэты адкрыўся не ўчора, калі модна стала гаварыць пра лічбавізацыю і гэтак далей. Гэты драйвер бярэ свой пачатак 10-13 гадоў таму.

Брылёў С.Б.: Выстраліла цяпер тагачасная інвестыцыя?

Лукашэнка А.Р.: Яна паступова развівалася - гэта сфера. Мы яшчэ тады выявілі, што гэта - будучыня, і мною быў выдадзены ўказ, і мы стварылі гэты ІТ-парк. Яшчэ і таму, што (не трэба гэта забываць) з таго савецкага часу мы захавалі школу.

Брылёў С.Б.: Я адчуваю, вы падбіраецеся да нейкага "але". Гэта "мы пабудавалі", "мы запусцілі", слова моднае "драйвер", але... у аснове...

Лукашэнка А.Р.: Так, і ў аснове ляжаў той чалавечы, як модна цяпер гаварыць, капітал, які ідзе каранямі ў наш агульны час. У нас і адукацыя была моцная - радыётэхніка, матэматыка, лазеры.  Перш за ўсё ў абаронцы. Гэта ж наша - беларускае, мы тады на гэтым спецыялізаваліся. Ракетабудаванне - Украіна. Расія - вы ведаеце, на чым яна спецыялізавалася, яна развівае гэтыя галіны. Мы гэта захавалі, і адтуль мы вырастаем.

Я цяпер скажу пра драйверы, каб мы не вельмі захапляліся гэтым модным, - на чым мы грунтуем гэтыя драйверы. Я асабліва звяртаю ўвагу і Урада, і спецыялістаў на гэта. У кожнай дзяржавы ёсць базавыя школы, якія ўстаяліся. Што ў Расіі, у Кітаі, Амерыцы, у нас. У Амерыцы, зразумела, - яны могуць грошы кінуць на любыя даследаванні, выкупіць спецыялістаў і там хутка развіць найноўшы напрамак. Вось, нядаўна прагучала: іонны рухавік прыдумалі на аснове паветра - не шуміць, не грыміць, і ўжо запусцілі на некалькі секунд лятальны апарат. Сабралі людзей, грошы велізарныя ўкінулі. Тое, на што не можам разлічваць мы.

Таму для нас драйвер - гэта не ўзяць зламаць нібыта неэфектыўнае і нешта ствараць з нуля (хоць і з нуля нешта трэба было ствараць), а выкарыстоўваць старую школу. Таму што там засталіся яшчэ тыя спецыялісты, якія дзесяцігоддзямі сябе стваралі і напрацоўвалі гэтыя школы. І калі гаварыць пра інвестыцыі - уліць гэтыя інвестыцыі ў гэтыя школы і зрабіць рэзкі рух наперад. І палову сабе, палову на экспарт. Вось наш драйвер - экспарт. Гэта вельмі важна. Няма валюты - няма развіцця, няма краіны і гэтак далей. Таму нам даводзіцца палову ўсяго, што вырабляем, прадаваць.

Так, гэта цяжка. Тым больш, вы разумееце, што мы залежалі ў асноўным ад аднаго рынку - расійскага. А ён заўсёды быў нестабільны. Вось колькі я працую, з часоў Ельцына, заўсёды розныя былі нейкія праблемы. І ў нас, і ў Расіі, і гэтак далей. Таму нам трэба было дыверсіфікавацца. Цяпер мы працуем па суадносінах трэць/трэць/трэць.

Трэць - Еўрасаюз па экспарце, трэць - Расійская Федэрацыя, а трэць - астатнія рынкі. Гэта для нас вельмі добра. Але палову мы экспартуем.

Таму наш драйвер - новае - я вам прывёў ІТ-тэхналогіі; новае, заснаванае на элементах старога, і развіццё старых школ. Вось часта вы чуеце - МАЗ, БелАЗ, МТЗ. Уявіце, калі б мы, як гэта некалі было: а, гэта не канкурэнтаздольнае...

Брылёў С.Б.: На жаль, я гэта ўяўляю. Таму што гэта шмат дзе ў былым Савецкім Саюзе адбылося, а вы гэту ўласнасць, сапраўды, утрымалі.

Лукашэнка А.Р.: Правільна. Закрылі, разбурылі, пачалі нешта новае ствараць. А на новае шмат грошай трэба, спецыялісты патрэбны. А мы, гэта захаваўшы, рэанімавалі і ўкладвалі сродкі ў гэтыя школы. І мы атрымалі каласальны эфект. Вось ён і драйвер - новая, старая школа, экспарт, палову спажываем у сябе. Ніякай мудрасці.

Брылёў С.Б.: Утрымаць тое, што было, таксама дорага каштуе.

Еўразійскі эканамічны саюз. Мы з вамі сустракаемся пасля таго, як вы прынялі тут усіх прэм'ер-міністраў у Мінску, а самі збіраецеся на саміт у Санкт-Пецярбург. Вось яму 5 гадоў. Ён працуе. І на бытавым узроўні, калі людзі ідуць праз асобны мытны калідор, перасякаючы граніцу, і на ўзроўні таго, што з кім з бізнесменаў ні пагаворыш (дарэчы, асабліва тут - у Беларусі), усе ў курсе, што гэта такое, усе хочуць. Што б нам давесці да розуму, на ваш погляд? У чым беларускі падыход да парадку дня Еўразійскага саюза?

Лукашэнка А.Р.: Ведаеце, Сяргей Барысавіч, каб давесці да розуму (таксама я нічога новага вам не скажу, але, напэўна, арыгінальным будзе мой адказ), нам трэба мазгі свае паправіць. Усё ў галовах. Ведаем, куды ісці, як ісці. Вопыт ужо ёсць. Усё ж такі няхай не дзесяцігоддзе, але хутка пяць гадоў Еўразійскаму саюзу.

Брылёў С.Б.: А мытны саюз з 2010 года. Таму ўжо 8 гадоў.

Лукашэнка А.Р.: Ёсць ужо вопыт. Мы, як сляпыя кацяняты, тыкаліся часам у сценку. І зразумелі, што туды нельга, сюды нельга. Вочы расплюшчылі. Разумеем, што рабіць. Прыклад ёсць - розныя саюзы, у тым ліку Еўрапейскі саюз. Мы разумеем, што трэба рабіць, а што нельга, каб да Брэксіту не прыйсці. І гэтак далей. Усё ўмеем, але не ўсё робім. Гэта ж мазгі. Людзі хочуць гэтага і ў Расіі, і ў Беларусі...

Брылёў С.Б.: Гэта, мінімум, зручна.

Лукашэнка А.Р.: Вядома. Пачынаючы ад гэтых кантрольна-прапускных пунктаў. Помніце: праверка (нават у Беларусі, у Расіі) - каваным ботам пагранічнік дзверы адчыніў - пакажы пашпарт. Правяралі ўсё. Цяпер свабодна перамяшчаемся. Вы прыляцелі сюды, як дамоў. Мы ў Расію прылятаем свабодна, і ў Казахстан, і гэтак далей. Гэта зручна на бытавым узроўні, але і вельмі зручна для юрыдычных асоб. Гандляваць і гэтак далей. І тут у нас праблема. Штучна створаная. Вы ведаеце, мы самі ствараем праблемы: ствараюцца бар'еры ў гандлі, але ж мы дамаўляліся аб свабодным руху капіталу, рабочай сілы, тавараў, паслуг і гэтак далей. І ўсюды - я Дзмітрыю Анатольевічу (Мядзведзеву) з такім намёкам гаварыў - заўважаецца нацыянальны эгаізм у гандлі.

Брылёў С.Б.: Ён усім уласцівы, так ці інакш.

Лукашэнка А.Р.: Але мы ведаем, што гэтага быць не павінна. І ўпіраецца ў наступную праблему: дамовіліся - дамовіліся, значыць, жалезна трэба выконваць. У нас гэтага пакуль яшчэ не хапае.

Брылёў С.Б.: Каб дружба была мацнейшай, дагавор павінен быць больш строгім.

Лукашэнка А.Р.: Так, які б ён ні быў. Нават дзесьці памыліліся і іншае... Трэба працаваць над выпраўленнем памылак, але дагавор трэба выконваць.

Брылёў С.Б.: Ну, нацыянальны эгаізм, напэўна, ёсць ва ўсіх, таму што калі паглядзець на Еўразійскі саюз з беларускай званіцы, то, вядома ж, зноў жа больш выгадна пазіцыянаваць Беларусь як краіну-транзітара, чым лічыць па асобна ўзятым імпарце асобна ўзятай Беларусі ў плане размеркавання гэтых самых увазных квот. Таму што знешняя граніца - з ЕС, праз якую заходзяць тавары ва ўвесь Еўразійскі саюз. Я разумею, што грошай Беларусі хочацца атрымаць больш, таму выгадней стаць краінай-транзітарам. Але ёсць і інтарэсы іншых дзяржаў.

Лукашэнка А.Р.: Вы сказалі па пошлінах. Калі гэта спрэчка зайшла, мы тады бачылі, што не на карысць Беларусі, ды і Расіі ў нейкай ступені, хоць яна атрымлівае ў выніку...

Брылёў С.Б.: Так, 85%, зыходзячы з памераў эканомікі.

Лукашэнка А.Р.: Але Беларусь больш за ўсё аказалася тут пакрыўджанай. І мы тады - гэта было два гады таму - згадзіліся. Мы бачылі, што мы там страчваем амаль $200 млн ці $150 млн. Але гэта таксама грошы для краіны. Не вельмі, але грошы. Мы згадзіліся: добра, давайце папрацуем па гэтай несправядлівай, з нашага пункту гледжання, методыцы і паглядзім на вопыце, што будзе праз два гады. Сёння ўсе з гэтым згодныя, што трэба карэкціраваць.

Мы наогул прапануем па сканчэнні 3 гадоў, таму што сітуацыя мяняецца (вы гаворыце пра транзітары і іншае). Вось прайшло тры гады, методыка, зыходзячы з вопыту работы ёсць, - давайце паглядзім. Тры гады - будзем бачыць, што ў нас атрымліваецца па гэтай жа методыцы. Два гады прайшло - мы паглядзелі - так, мы недаатрымліваем пэўную суму. Мы разумеем, за кошт каго. Таксама там крыху Расія недаатрымлівае гэтых сродкаў. Таму мы і гаворым, што давайце, як тады дамаўляліся. Мы тады дамаўляліся, што праз два гады вяртаемся і глядзім, што па факце.

Брылёў С.Б.: Вы ў Пецярбург з гэтым цяпер паляціце?

Лукашэнка А.Р.: Не, гэта адна з праблем. Я палячу ў Пецярбург для таго, каб традыцыйна сустрэцца напярэдадні Новага года з кіраўнікамі дзяржаў і абмеркаваць пры ўсім іншым актуальныя пытанні. Калі гаварыць пра наша супрацоўніцтва з Расіяй у рамках Саюзнай дзяржавы і ЕАЭС, у мяне адна праблема - мы дамаўляліся аб свабодным руху рабочай сілы, капіталаў, паслуг, тавараў і гэтак далей (без гэтага не можа быць Еўразійскага эканамічнага і нават мытнага саюза). Чаму яго сёння няма? Мы дамаўляліся аб роўных умовах гаспадарання для ўсіх суб'ектаў. Мы дамаўляліся аб адзіных рынках - розных - у тым ліку энергарэсурсаў. Усе чамусьці кажуць: вось, Лукашэнка, ён усё пра гэтыя газ, нафту і гэтак далей. Слухайце, ну для нас гэта важна, каб мы са смаленскім, маскоўскім, піцерскім прадпрыемствамі працавалі ў роўных умовах. Тады ствараецца канкурэнтаздольнасць нармальная.

Дамаўляліся. Таму мы і ў гэтым саюзе. Па розных прычынах - што гэта наша айчына ўчарашняя, што мы на адной мове размаўляем, што нашы людзі свабодна перамяшчаюцца, на прадпрыемствах будуць працаваць такіх жа, з такімі ўмовамі, як у Расіі і гэтак далей. Цэлы комплекс дагавораў быў. Мы таму ў гэты саюз і прыйшлі. Мы ішлі на кампраміс. Расія, Казахстан, іншыя рэспублікі - яны ішлі на кампраміс, нешта набываючы, нешта страчваючы. Але мы аб гэтым дамаўляліся. І калі гэта не вырашаецца... Што такое, калі прадпрыемства ў Казахстане ці ў Расіі працуе ў лепшых умовах, чым нашы. Гэта значыць, на нашых прадпрыемствах з часам можна паставіць крыж. Або мы, каб панізіць сабекошт за кошт, дапусцім, цаны на газ... Вы па $40 атрымліваеце, а нашы, скажам, па $200. Розніца велізарная.

Брылёў С.Б.: Вядома, ёсць.

Лукашэнка А.Р.: Мы тады павінны па іншых затратах. Асабліва ў нас і зарплата тады ў людзей не атрымліваецца такая, як у Расіі. Гэта значыць, розныя атрымліваюцца ўмовы. Я з гэтым еду, перш за ўсё.

Брылёў С.Б.: Але і час ёсць. Таму што ў прынцыпе там 2022-2024 гады вызначаны як тэрміны выхаду на сапраўды агульны рынак.

Лукашэнка А.Р.: Але дзе-нідзе мы дамовіліся, што ў рамках саюза Беларусі і Расіі ў 2019 годзе мы павінны пакласці дакументы на стол.

Брылёў С.Б.: Вось ён надыходзіць.

Лукашэнка А.Р.: Я там не патрабую чагосьці. Ну, не згодзіцца Расія (у асноўным гэта Расія), можа, у Казахстана ёсць якія-небудзь пытанні. У іх эканомікі розныя. У нас з Казахстанам і Расіяй розныя эканомікі. У нас вы ведаеце структуру, ведаеце расійскую, казахскую і гэтак далей. Таму ў кожнага там свой інтарэс. Але гэты інтарэс спалучаецца. І ведаеце, што вельмі важна, пра што мы гаварылі з прэм'ерамі, - цяпер наогул дзіўная і страшная сітуацыя ў свеце ў плане гандлю. Гавораць пра гандлёвыя войны, і гэта ўжо сапраўды так.

Брылёў С.Б.: Свет пайшоў як быццам у адваротны бок.

Лукашэнка А.Р.: Так, правільна. І вы ведаеце, гэта дрэнна. Але для нас не было б шчасця, ды няшчасце дапамагло. Унікальны шанц! На Расію націскаюць з усіх бакоў. Я гляджу, як вы там адбіваецеся. Пра гэтыя санкцыі ўжо балбатня ідзе ўсюды. Слухайце, супакойцеся. Мы - невялікая краіна - пад санкцыямі былі дзесяць гадоў. Вярцеліся, як вужы на скавародцы. Выжылі. І вы гаворыце, што мы яшчэ жывём і больш-менш варушымся тут. Няхай небагатыя, але людзі жывуць - задаволеныя і гэтак далей і да таго падобнае.

А калі б мы разам цяпер, аб'яднаўшыся... Разумееце - шанц для нашых эканомік у рамках ЕўрАзЭС. Шчасце, што мы стварылі ЕўрАзЭС. Давайце ажыццявім тут прарыў і пакажам тым, хто марыць пра санкцыі і накладвае іх на Расію і, лічыце, на нас. Мы яшчэ таксама не выйшлі поўнасцю з-пад гэтых санкцый. Мы ім пакажам, што мы можам існаваць і ва ўмовах вось гэтых складаных, і ва ўмовах санкцый.

І не трэба рыдаць і плакацца, што мы пад санкцыямі. Немагчыма велізарную такую тэрыторыю з такім насельніцтвам пад 200 млн, з такім спалучэннем эканомік, прадпрыемстваў кудысьці апусціць пад нейкія санкцыі. Немагчыма. Тым больш самая буйная заўтра эканоміка свету - Кітай. Мы з ім у бліскучых адносінах. Але толькі ні пад каго не трэба лажыцца. Мы - гордыя савецкія людзі з таго перыяду, мы не гэта цярпелі. Кругом былі жалезныя заслоны. І жылі, свету дыктавалі ўмовы. Нам не трэба ніякага дыктату. Нам трэба ў гэтай сітуацыі не проста выжыць - выстаяць. Выжыць мы выжывем. Але час не той, каб выжываць. Мы выстаяць павінны. І кожны год працаваць так, каб рэйтынг наш не падаў (улады, не толькі кіраўнікоў), а ўзнімаўся за кошт таго, што нас людзі будуць паважаць. А яны будуць паважаць, калі кожны дзень будуць бачыць нейкі прагрэс. Або хаця б заўтра мы іх пераканаем, што будзе гэты прагрэс. Гэта значыць, для нас шанц - для ЕўрАзЭС. І гэты шанц трэба скарыстаць, трэба ўсё задзейнічаць.

Так, Сяргей Барысавіч, гэта будзе няпроста. Таму што мы сталі арэнай вось гэтых "кровапралітных войнаў". Нас спрабуюць расцягнуць. У Цэнтральнай Азіі свае інтарэсы. Я ведаю, пра што гавару. Украіна - вы бачыце, што адбываецца. І да Беларусі дабраліся. Вы вось на сваіх каналах, і мы паказвалі ўжо... Нас ужо ледзь ці не ў НАТА гатовы ўзяць, толькі, вядома, каб улада памянялася, дэмакратыі больш, яшчэ чагосьці. Раней аб гэтым не гаварылі.

Ідзе барацьба, і пры гэтым адзін з напрамкаў - нахіляюць Расію, спрабуюць апусціць. Гэта таксама барацьба за Расію. Гэта будзе няпроста, таму нам трэба мазгі сабраць у кучу, паставіць мэту і ісці да яе. І мы гэта можам зрабіць. І вы ведаеце, да таго 2024 ці 2025 гадоў, пра якія вы сказалі, мы ўжо забудзем усе гэтыя праблемы, калі мы гэта будзем рабіць.

Брылёў С.Б.: Ну і маналог! Хоць камеру спыняй! Але я ўсё ж такі задам яшчэ некалькі дадатковых пытанняў.

Аляксандр Рыгоравіч, вы ўпамянулі цяпер Еўразійскі і Еўрапейскі саюз. А я ўчора глядзеў, як хлопец тут у Мінску дранікі робіць - прафесійны повар. Я ў яго пытаюся: "А дзе навучыўся?" Ён кажа: "Сам". Я гавару: "А калі гледзіце за прафесійнымі шэфамі на кухні, то больш гледзіце на тое, што яны ўмеюць, ці больш вывучаеце іх вопыт на прадмет таго, каб не паўтараць памылак?" Ён адказвае: "Больш, каб не паўтараць памылак".

Вы самі Брэксіт цяпер упамянулі. Дзе Еўрапейскі саюз, на ваш погляд, зрабіў тыя памылкі, якія да гэтага прывялі, і якія памылкі сапраўды ні ў якім разе нельга паўтараць Еўразійскаму саюзу? Стварэнне агульнай валюты непрадуманай, вельмі вялікая цэнтралізацыя наднацыянальных органаў (хоць без іх не абысціся)?... Што вас хвалюе?

Лукашэнка А.Р.: Вы ведаеце, гэта пытанне сур'ёзнае і складанае. Я не вельмі паглыбляўся ў прычыны. Я больш гаварыў пра наступствы, пра сваё стаўленне да разбурэння Еўрапейскага саюза. Я больш на гэта рэагаваў і тут - на Мюнхенскай канферэнцыі - пра гэта гаварыў. Калі гаварыць аб прычынах, тут вы правільна назвалі гэтыя прычыны. Але няма нічога дрэннага ў тым, што Еўрасаюз быў як Еўрасаюз. Няма нічога дрэннага, што яны пачалі асвойваць, укараняць адзіную валюту. У гэтым няма нічога дрэннага. Толькі ўсе гэтыя працэсы для Еўрасаюза былі новыя. І зразумела, усе мае калегі і кіраўнікі ўрадаў павінны разумець, што на гэтым новым шляху непазбежны нейкія памылкі. Трэба набрацца цярпення і пераадольваць гэтыя памылкі, што не было зроблена. І там жа дэмакратыя вялікая. Ідзе барацьба палітычных розных сіл. Дабавіліся праблемы, напрыклад бежанцы, памылкі, звязаныя з умяшаннем НАТА ў пэўныя дзяржавы. Расшавялілі, і некаторыя члены Еўрасаюза падключыліся да гэтага. Гэта значыць, нарабілі вельмі шмат памылак. З'явілася глеба для нацыяналізму ў розных краінах. І вось у тых палітычных сіл, якіх раней наогул не заўважалі ні ў Германіі, ні ў Вялікабрытаніі часткова, з'явілася на фоне гэтых памылак глеба для таго, каб папулярызаваць свае ідэі. А праблемы былі і павялічыліся часткова - у плане гэтых таксама памылак у дзяржавах. І нацыяналізм стаў пераважаць у многіх дзяржавах. І яны ўзялі курс на нібыта нейкую незалежнасць, на разбурэнне Еўрапейскага саюза.

Брылёў С.Б.: Надзвычайна! 2018 год. Мы сядзім з Лукашэнкам у Мінску, і Прэзідэнт Беларусі, якога ў свой час запісвалі ў дыктатары, гаворыць пра пад'ём хвалі нацыяналізму ў Еўрапейскім саюзе.

Лукашэнка А.Р.: Малайчына, што ты гэта заўважыў.

Брылёў С.Б.: Свет проста мяняецца так, што...

Лукашэнка А.Р.: Калі я на Мюнхенскай канферэнцыі сказаў, што катэгарычна супраць распаду Еўрапейскага саюза, некаторыя аж падскочылі: "Як так?! Яны ж санкцыі ўвялі супраць Беларусі, супраць Лукашэнкі, ён быў неўязны. Апошні дыктатар Еўропы, і ён пра гэта гаворыць?!" Тут няма ніякай супярэчнасці. Я заўсёды быў за шматпалярны свет, за што плаціў заўсёды. Мяне даймалі амерыканцы за гэта, таму што шматпалярнасць нікому не патрэба была. Кітайцы - за шматпалярны свет, расіяне за гэта выступаюць, Еўразійскі саюз, вядома.

І ў гэтым шматпалярным свеце, вы гэта добра ведаеце як міжнароднік, ЗША, Еўрасаюз, Кітай, часткова Індыя, Расія - гэта апоры. І нашы саюзы, і Еўразійскі саюз. Ён яшчэ можа стаць такой магутнай апорай. І калі мы вырвем з-пад планеты гэту адну з асноўных апор - Еўрасаюз, захістаецца ўся планета. Мы ўжо бачым гэтыя праблемы. Таму я з гэтага пункту гледжання супраць разбурэння Еўрапейскага саюза. Якім бы ён ні быў, дрэнным ці добрым, але гэта апора той сістэмы, якая існуе ў свеце, і аснова шматпалярнага свету. Таму я катэгарычна супраць. Разваліцца Еўрапейскі саюз - можа быць, Расіі будзе прасцей размаўляць з асобнымі дзяржавамі, Амерыцы - з асобнымі дзяржавамі, праводзіць там нейкую энергетычную палітыку.

Але трэба разумець, што з'явяцца пабочныя эфекты распаду Еўрасаюза. І эканоміка можа абваліцца, а гэта той жа Расіі і Амерыцы не патрэбна. Гэта наступствы. Таму, калі глыбока асэнсоўваць гэту тэму, вы ведаеце, без прапаганды і палітыкі, без намёкаў, што там Лукашэнка павярнуўся на Захад, помніце, што я разумею, што Беларусь з Лукашэнкам на Захадзе абсалютна не патрэбна. Тут павінна быць іншая ўлада, каб сардэчна мяне сустракалі на Захадзе.

Але мы хочам з імі супрацоўнічаць. Гэтак жа, як і Расія, як і Кітай. Чаму? Таму што найвышэйшыя тэхналогіі. Гэта нашы суседзі, з якімі мы працуем, гандлюем. Няважна, нафтапрадуктамі ці яшчэ нечым. Мы ж перапрацоўваем тут. І мы хочам супрацоўнічаць са Злучанымі Штатамі Амерыкі. Таму што прэміяльны рынак. Што мы там ні прадаём, гэта заўсёды даражэй - металапрадукцыю, "Белкалій" прадае там, нават тэхніку - трактары - пачалі пастаўляць туды свае. З задавальненнем купляюць. Яшчэ помняць нашы МТЗ-50. Уяўляеце, яны яшчэ недзе ў фермераў працуюць. Ім падабаецца цана - якасць. Таму мы хочам з імі супрацоўнічаць. Але гэта не значыць, што мы ад кагосьці некуды адвярнуліся. Ведаеце, што датычыцца мяне, напэўна, адышоў той час, калі я мог кудысьці адварочвацца.

Брылёў С.Б.: Вельмі цікава. Аляксандр Рыгоравіч, апошняя з такіх вельмі канкрэтных рэчаў: Беларусь ідзе дзесьці наперадзе астатняга Еўразійскага саюза ў плане блокчэйна, крыптавалют. Я нават цяпер не пра гэта. Гэта ваша нацыянальнае заканадаўства. Хоць па-свойму гэта адкрывае вельмі цікавую перспектыву. Усё ж такі давайце вернемся да тэмы ІТ, інфармацыйных тэхналогій, - новага, што ёсць у эканамічным парадку дня. Таму што беларускае малако, расійскі газ - гэта гісторыя вядомая. Напэўна, яна не без шурпатасцей, але гэта ўжо ёсць. А што вы бачыце ў плане сапраўды сумесных еўразійскіх праектаў у гэтым новым - электроніка, інфармацыйныя тэхналогіі... рэальна тэхналогіі XXI стагоддзя?

Лукашэнка А.Р.: Я не вялікі спецыяліст у гэтым, хоць, можа, больш за сваіх калег займаўся. Не толькі постсавецкай прасторы, але і Еўропы таксама. Прывяду вам прыклад. Калі мы стварылі Парк высокіх тэхналогій, да нас прыехалі амерыканскія кампаніі. Мы працавалі на падрадзе, на субпадрадзе, недзе нешта стваралі. Да беларусаў едуць - танна. І мы для гэтых кампаній пэўныя прадукты стваралі. Цяпер мы пачалі ствараць у цэлым прадукт. Вось як трактар - тут стварылі і прадалі. Для трактара мы яшчэ ў Расіі купляем палову, а тут з нуля ўсё ствараем. І мы хочам не толькі частку нейкую гэтага прадукту ствараць, дапусцім, для "Майкрасофт". Мы хочам прадаваць цэлым, стварыўшы прадукт. Ён значна даражэйшы. І эфект мы ўжо бачым які.

Яны прыехалі да нас яшчэ тады і папрасілі сустрэчы. Я з імі сустракаўся. Напэўна, кіраўнікі 10-12 кампаній, у тым ліку амерыканскіх. І вось мне адзін амерыканец, які доўга працуе ўжо ў ІТ-сферы, кажа: "Вы ведаеце, як пра вас гавораць у свеце"? Я думаю: "Ну, зараз зноў гадасць нейкую скажа". Ён гаворыць: "Ведаеце, калі хочаш нешта зрабіць у гэтай айцішнай сферы, дык едзь у Амерыку, калі ты хочаш зрабіць нешта складанае - едзь у Індыю, але, калі ты хочаш стварыць нешта і зрабіць немагчымае, - едзь у Беларусь". Слухайце, я ніколі не быў так уражаны за гады свайго прэзідэнцтва, як пасля гэтых слоў. Гаворыць: "Гэта ў нас у Амерыцы так кажуць, таму мы да вас прыехалі, каб зрабіць некаторыя рэчы, якія мы не можам, - немагчымыя". Я тады, за гэта ўхапіўшыся, думаю: "Ну, раз мы нешта можам, нечага вартыя, трэба дапамагаць гэтым айцішнікам".

І мы пакрыху ішлі да гэтых блокчэйнаў, крыптавалюты, дайшлі да іх. І спыніліся. Складана. І калі прыйшлі да гэтай тэмы, я запрасіў айцішнікаў: яны ўсе плачуцца там, у СМІ, аж да апазіцыйных, - нешта ім не хапае. Я сабраў іх і пытаюся: ну, вы ж разумныя ўсе, чаго вы плачаце, з чым вы прыйшлі? Глядзяць на мяне. Вось я вам, кажу, даю паўгода тэрмін, напішыце ўсё, што вы хочаце, што вам сёння перашкаджае працаваць у Беларусі. Так, мы прагрэсіўныя і іншае. Час настаў, у нешта ўперліся, нешта перашкаджае. Ну, скажыце. Я не настолькі прагрэсіўны. Я, гавару, і да камп'ютара не падыходжу, ёсць у мяне каму працаваць з гэтым камп'ютарам.

Добра, згодны. Вось яны мне там блокчэйн, крыптавалюты і іншае. Прынясіце мне праекты законаў, указаў і гэтак далей, і падключыў эканамічную частку Урада. Заняліся. Праз паўгода прыносяць. Яны прыйшлі і прынеслі ўсё тое, што ім патрэбна, і ўсё тое, што трэба зняць, што перашкаджае. Поўная свабода. Ну, я гавару, і адказваць за гэта будзеце. І ім сказаў, за што адказваць. Падаткаў там, вядома, амаль няма, акрамя невялікага падаходнага падатку, але ўсе грошы заробленыя павінны вярнуцца ў краіну. Усё да капейкі вяртаюць. А потым трацьце, як хочаце. Імпартнае купляйце (забарон ніякіх няма), жыллё сабе будуйце. Я вам буду таксама дапамагаць - і жыллё, і лабараторыі, і аўдыторыі, і базы нейкія, дзе наша адказнасць.

І прыйшлі да таго, што яны сёння фінансуюць адукацыю са сваіх грошай. Яны бачаць, што заўтра ў іх людзей не хопіць - прагрэсіўных маладых людзей. Добра (гэта быў чарговы прыход), распішыце, 55 ВНУ ў нас дзяржаўныя (у прыватныя не хочуць). Я ім: "Вы што, вы ж прыватнікі!" - "Не-не-не, нам у дзяржаўныя". Гавару, добра, распісвайце. Яны прынеслі мне спіс усіх ВНУ, тэхнічных, радыётэхнічных, нават педагагічных ВНУ, і напісалі: 2 тыс., 1 тыс., 500, 300 чалавек - распісалі, дзе колькі можна падрыхтаваць. Некалькі месяцаў працавалі. Потым сказалі: "Мы на гэта даём грошы, свае асабістыя з кішэні даём грошы, каб падрыхтаваць. Больш таго, мы яшчэ пойдзем туды лекцыі чытаць". Шчасце, чаго мне быць супраць. І я прыняў іх прапанову і толькі пытаюся, што яшчэ трэба. Я іду і ім дапамагаю.

Брылёў С.Б.: Відавочна, наступны крок - уніфікацыя гэтай справы і ў рамках Еўразійскага саюза.

Лукашэнка А.Р.: Пра гэта мы не проста гаворым. Вось у Мінску гэта было першае пытанне - лічбавізацыя. Не трэба забываць пра астатнюю эканоміку, вядома. Лічбавізацыя павінна сёння пранікнуць і ў рэальны сектар, і ў іншыя сектары эканомікі - адукацыю, медыцыну, ахову здароўя - усюды. І ў нас у Беларусі ўжо гэта ёсць. У некаторых краінах асобныя напрамкі яшчэ больш развітыя. Мы паставілі гэта пытанне ў аснову сёння, і мы развіваем гэта. Больш таго, з Казахстана вучоныя і іншыя людзі, практыкі, прызджаюць: нам трэба паказаць гэта, гэта, гэта. Мы ім паказваем, расказваем. Ва Узбекістан, іншыя цэнтральнаазіяцкія рэспублікі мы нават спецыялістаў адпраўляем, каб ствараць гэтыя асобныя сектары. Але трэба разумець, што асабліва не рванеш, калі няма базы, асабліва адукацыі. Гэта Расія ў гэтым плане прагрэсіўная, Беларусь, Украіна. Будзе прасцей. Але я вельмі рады - нядаўна мяне мой сябар і калега Уладзімір Пуцін папракнуў: "А што там "Сколкава", яшчэ зоны ёсць, а нашы маладыя людзі да вас едуць". Я кажу: "Канкурэнцыя, у каго ўмовы лепшыя, да таго і едуць". Таму мы вітаем, калі расіяне прыязджаюць да нас і тут працуюць. Гэтаму не трэба перашкаджаць. Яны працуюць і ў Маскве, і ў Мінску.

Брылёў С.Б.: Тым больш што і Масква, і Мінск у Еўразійскім саюзе.

Лукашэнка А.Р.: Правільна. Нават калі не Еўразійскі саюз. У нас наогул ёсць і больш прагрэсіўная форма - Саюзную дзяржаву мы спрабуем неяк выбудаваць. Таму гэта таксама тое сувязнае і змацавальнае - тое, што потым не разарвеш. Гэта ўжо не размовы. Калі бізнес, вытворчасці і іншае будуць звязаны, мы ўжо - палітыкі - не зможам іх разарваць. Разарвём толькі сабе на шкоду.

Брылёў С.Б.: Дзякуй, Аляксандр Рыгоравіч! Добрай паездкі ў Пецярбург!

Лукашэнка А.Р.: Дзякуй!