Даклад аб перспектывах развіцця нацыянальнай сістэмы адукацыі

Ламаць існуючую сістэму адукацыі ў Беларусі нельга, але ўдасканальваць неабходна. Аб гэтым Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка заявіў 1 лютага, заслухоўваючы даклад аб перспектывах развіцця нацыянальнай сістэмы адукацыі.

"Да пытанняў адукацыі мы звяртаемся пастаянна. Я проста хачу перш за ўсё сам пераканацца, наколькі рэалізуюцца нашы рашэнні ў сферы адукацыі. Калі ёсць неабходнасць, падштурхнуць тыя рэформы, якія ідуць. Хоць рэформамі мы ніколі не займаліся і займацца ў адукацыі не будзем. Мы павінны ўдасканальваць тое, што маем сёння, і тое, што атрымалі ўчора. Ламаць нічога нельга", - падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка.

У той жа час Прэзідэнт не выключыў, што пры ўдасканаленні сістэмы адукацыі ў школах і ВНУ давядзецца адмовіцца ад некаторых аспектаў. "Калі мы разумеем, што ад гэтага трэба адмовіцца, гэта трэба рабіць рашуча. Самае галоўнае ў адукацыі, ды і наогул (у эканоміцы і іншых пытаннях) - калі мы ведаем, што трэба рабіць, але з-за нашага махровага бюракратызму пачынаем зацягваць гэтыя працэсы. Тады праходзіць час, і мы бачым: тое, што трэба было рабіць учора, ужо непрымальна для сённяшняга і тым больш заўтрашняга дня. Атрымліваецца, этап няпройдзены, і мы хапаемся за перадавое, а пад гэтым перадавым няма фундаменту, - заўважыў Кіраўнік дзяржавы. - Таму ўсё трэба рабіць паступова, як кажуць у народзе, плаўна. І рухацца ад меншага да большага, ад простага да складанага. Так, мы дамовіліся, будзем дзейнічаць у адукацыі".

У сувязі з гэтым, нагадаў Аляксандр Лукашэнка, ён даручаў узмацніць практыка-арыентаваную падрыхтоўку, скараціць тэрміны навучання ў ВНУ па многіх дысцыплінах, абнавіць вучэбныя праграмы і падручнікі.

"Мы дамовіліся аб тым, што, пачынаючы са школьных праграм і заканчваючы вузаўскімі, дзе толькі магчыма памяняем гэтыя праграмы, выключым усё лішняе, пакінем патрэбнае. І крытэрыем тут будзе наша жыццё, рэчаіснасць, якая будзе патрабаваць ад будучага спецыяліста тых ці іншых навыкаў, тых ці іншых ведаў", - сказаў Прэзідэнт.

Кіраўнік звярнуў увагу, што яму даводзіцца кожны дзень сутыкацца са школьнымі праграмамі, таму ён бачыць усе недахопы. "Здаецца, матэматыкаў адных толькі рыхтуем. Давайце гаварыць шчыра, не хачу быць рэтраградам: нам, напэўна, менш за ўсё ў краіне патрэбна матэматыкаў. Паняцці ў матэматыцы (у школьнікаў. - Заўвага) павінны быць, таму што мы ў жыцці заўсёды сутыкаемся з матэматыкай. Але ў вялікіх матэматыках патрэбнасць менш за ўсё", - канстатаваў ён.

Акрамя таго, упэўнены Аляксандр Лукашэнка, вялікіх матэматыкаў шмат быць у прынцыпе не можа. Гэта, на яго думку, рэдкасць. "А мы пад гэту рэдкасць пачынаем касіць. У школе матэматыку пачынаем выкладаць так, што адпужваем дзяцей ад гэтай матэматыкі, ад вучобы, - заўважыў Прэзідэнт. - Я не хачу, каб матэматыкі пакрыўдзіліся на мае разважанні, я нічога дрэннага пра іх не сказаў. Але яшчэ раз паўтараю: матэматык - гэта рэдкасць. Давайце рыхтаваць матэматыкаў дзе-небудзь на факультатыве, але ў асноўным - у ВНУ. А мы пачынаем універсітэцкія праграмы перакідваць у школу. Навошта вы гэта робіце?"

Ён дадаў, што ёсць і іншыя прадметы, праграмы па якіх выбудаваны няправільна. У прыклад Кіраўнік дзяржавы прывёў біялогію, на якой ледзь ці не палову навучальнага года могуць падрабязна вывучаць чарвякоў. Хоць, калі школьнік не збіраецца станавіцца біёлагам, гэтыя веды ў жыцці яму проста не спатрэбяцца.

Аляксандр Лукашэнка расказаў і аб сваім стаўленні да падручнікаў, падкрэсліўшы, што іх таксама неабходна абнаўляць у адпаведнасці з новымі праграмамі. "Падручнікі - гэта ікона, гэта святое. Я як педагог па адукацыі стаўлюся да падручніка, як да іконы нават у сучасным жыцці, калі кніга не стала патрэбнай, надзённай для людзей: інтэрнэт і іншае... Адно другое, праўда, не выключае. Але для мяне кніга як была іконай, так і засталася. А падручнік на парадак вышэй, чым звычайная кніга, нават самая каштоўная, - сказаў Прэзідэнт. - І нам з гэтых пазіцый трэба было падысці да падручнікаў, і перш за ўсё ў школе".

Кіраўнік дзяржавы падкрэсліў, што дзяцей трэба навучыць цаніць падручнікі, а змест і якасць выданняў павінны быць на вышэйшым узроўні.

Такія ж падыходы павінны прымяняцца і да вузаўскіх дапаможнікаў, звярнуў ён увагу. "Але з ВНУ прасцей: студэнт павінен сам умець шукаць веды, пачынаючы ад падручнікаў і заканчваючы інтэрнэтам, якімі-небудзь манаграфіямі, навуковымі працамі. Але ўсё роўна падручнік - гэта асноўнае, гэта кніга, на падставе якой студэнт арыентуецца ў матэрыяле", - адзначыў Аляксандр Лукашэнка.

Гаворачы аб вучэбных праграмах, Аляксандр Лукашэнка таксама паставіў задачу пашыраць працоўную падрыхтоўку ў школах. На яго думку, працоўнае навучанне ў старшых класах не толькі дае магчымасць школьнікам набыць прафесійныя навыкі, але рыхтуе іх да жыццёвых, бытавых сітуацый. Цяперашняе пакаленне з імі ледзь спраўляецца, лічыць Прэзідэнт.

"Вы паглядзіце на нашых хлопцаў. Я не ведаю, як яны жэняцца. Чаму іх жонкі выганяюць з дому і сем'і развальваюцца? Ды таму што нічога рабіць не ўмеюць! Ён лямпачку не можа ў люстру закруціць, элементарна адрамантаваць чайнік або кававарку. Ён не можа зразумець, чаму яна не працуе. Не ведае, што такое рубанак, фуганак, стамеска, долата, малаток, сякера і як працаваць імі, - адзначыў Кіраўнік дзяржавы. - Гэта ж нас навучылі ў школе. Чаму ж мы на гэта "забілі" і так ставімся да дзяцей? Чаму дзяўчынка не ведае, як спячы яечню, не можа прышыць гузік?"

Ёсць праблемы і з фізічным выхаваннем у школах, звярнуў увагу Аляксандр Лукашэнка. Ён падкрэсліў, што дзецям трэба прывіваць здаровы лад жыцця, навучаць іх розным відам спорту. Прэзідэнт успомніў, як у яго школьныя гады настаўнікі ставіліся да ўрокаў фізвыхавання: "Не дай бог ты не прыйшоў і не асвоіў праграму па лыжнай падрыхтоўцы, па гульнявых відах спорту, па лёгкай атлетыцы. Куды гэта дзелася?"

Таксама ён раскрытыкаваў уведзены нядаўна ў школах адзіны дзень інфармавання "Школа актыўнага грамадзяніна" (ШАГ). "Ваш гэты ШАГ, які вы ўвялі, так званая "Школа актыўнага грамадзяніна" - гэта асобная размова. Гэта павінна пранізваць усе курсы: ад матэматыкі да гуманітарных дысцыплін. Гэта трэба выкладаць на кожным уроку па кожным курсе, фарміруючы грамадзянскую пазіцыю чалавека, а не вылучэннем нейкага асобнага курса - "Школа актыўнага грамадзяніна", - сказаў Кіраўнік дзяржавы.

Аляксандр Лукашэнка адзначыў, што сам па сабе гэты праект быццам і нядрэнны. Але ён засумняваўся, ці гатовы настаўнікі займацца ім. "Вы аб гэтым падумалі? І што, пасля таго як вы прыдумалі ў Мінадукацыі гэты ШАГ, яны будуць выкладаць на ім? Для гэтага ў нас ёсць гістарычныя дысцыпліны, ёсць літаратура і гэтак далей. Там трэба выкладаць элементы гэтых ШАГоў, сям'ю трэба задзейнічаць і сродкі масавай інфармацыі, каб сфарміраваць гэтага актыўнага грамадзяніна", - лічыць Прэзідэнт.

Ён таксама выказаў шэраг крытычных заўваг да іншых курсаў, у тым ліку па асновах бяспекі жыццядзейнасці.

"Надуманасць замест таго, каб развіваць, пашыраць тое, што ўжо апрабавана жыццём, і тое, што патрэбна будзе заўтра", - падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка.

Раней Кіраўнік дзяржавы даручаў вызначыцца з неабходнай колькасцю навучэнцаў у вышэйшых навучальных установах: ВНУ павінны выпускаць столькі спецыялістаў, колькі неабходна для развіцця эканомікі. Прэзідэнт спытаў, як выконваецца гэта даручэнне, і растлумачыў, што яно не распаўсюджваецца на экспарт адукацыйных паслуг, які прыносіць краіне немалыя грошы.

"Сістэма беларускай адукацыі вельмі запатрабавана. Па-мойму, 108 краін навучаюцца ў Беларусі, амаль 25 тысяч чалавек. Гэта здорава, - адзначыў ён. - А нам трэба столькі выпусціць з ВНУ студэнтаў, колькі патрэбна для нашай эканомікі і жыцця".

Аляксандр Лукашэнка папярэдзіў, што пытанне экспарту адукацыйных паслуг трымае заўсёды на кантролі. Ён расказаў аб нядаўнім запыце на навучанне замежных студэнтаў у Гродне, беларускаму боку былі гатовы заплаціць добрыя грошы. Аднак пытанне застопарылася: не хапала інтэрнатаў, каб размясціць замежных студэнтаў. "Пачалі ўжо будаваць", - звярнуў увагу Прэзідэнт.

Асобна Кіраўнік дзяржавы спыніўся на асаблівасцях навучання ў бакалаўрыяце і магістратуры. На яго думку, студэнт павінен выходзіць з ВНУ ўжо цалкам падрыхтаваным спецыялістам, а не проста з першапачатковымі ведамі і навыкамі. "Я катэгарычна забараняю такім чынам будаваць сістэму адукацыі. У нас ёсць нармальная сістэма адукацыі: чалавек скончыў ВНУ, атрымаў вышэйшую адукацыю - ідзі і працуй. Я не супраць магістратуры, але туды павінны ісці самыя здольныя і жадаючыя далей атрымліваць адукацыю, займацца навукай і выкладаннем. І ў нас такая традыцыя з савецкага часу, а можа, яшчэ і дасавецкага. І гэта добра. Як ідуць справы тут? Я даручаў праверыць. Ці выканана маё даручэнне?" - спытаў Прэзідэнт.

Калі справа ў зарплаце педагогаў, якая залежыць ад колькасці гадзін, то, на думку Кіраўніка дзяржавы, неабходна проста павялічыць ім зарплату. "Няхай будзе менш гадзін, ставак, але грошы пакінем тыя ж, яшчэ дабавім. Але выкладчык не павінен увесь час хадзіць за студэнтамі. Палову рабочага дня ён павінен выкладаць, а палову - займацца самаадукацыяй. У адваротным выпадку, які ён выкладчык", - лічыць Аляксандр Лукашэнка.

Што датычыцца зарплат настаўнікаў, то, на яго думку, іх ужо вывелі на прымальны ўзровень, астатняе ў руках саміх педагогаў. "Школа мае магчымасць даплаціць. Настаўнік у нас ужо за Br900 атрымлівае ў сярэднім. Можа, недзе трэба моладзь падтрымаць, можа, яшчэ нешта. Глядзіце, каб вы дашліфавалі зарплату. Нельга настаўніка крыўдзіць - гэта наша апора і аснова. Без настаўніка нічога быць не можа - ні сённяшняга дня, ні заўтрашняга", - заявіў беларускі лідар.

Асаблівую ўвагу Прэзідэнт даручыў удзяліць падрыхтоўцы педагагічных кадраў. "Няма таго кантролю і таго запатрабавання, якое было некалі за выкладаннем. Каб настаўнік ішоў і па-добраму дрыжаў за тое, каб прыйсці з ведамі і перадаць іх вучням", - канстатаваў ён.

Кіраўнік дзяржавы падкрэсліў, што неабходна цаніць як школьных настаўнікаў, так і педагогаў у ВНУ, колькі б гадоў ім ні было. Калі яны хочуць і могуць працаваць, прыносяць карысць універсітэту, трэба берагчы такіх спецыялістаў і ні ў якім разе не выганяць.

Аляксандр Лукашэнка таксама выказаўся аб праблемных пытаннях вузаўскай падрыхтоўкі, адзначыўшы, што навучанне павінна быць больш практыка-арыентаваным. "Часам адукацыя ні к чорту! Людзі пачынаюць не тое што давучвацца на вытворчасці (гэта зразумела, жыццё мяняе хутка), яны перавучвацца пачынаюць. Мы перавучваем на вытворчасці, калі прыходзіць чалавек. Гэта значыць, у некаторых ВНУ працуем ухаластую. Гэта ненармальна, мы адрываемся ад жыцця. Гэтага быць не павінна", - перакананы Прэзідэнт.

Што датычыцца прыватная ВНУ ці дзяржаўная, ён заўважыў, што гэта ўсяго толькі форма ўласнасці, а патрабаванні да іх прад'яўляюцца аднолькавыя. "Мы не супраць прыватных ВНУ, але яны павінны працаваць не горш, чым дзяржаўныя. Трэба захоўваць той стандарт, які мы сёння выпрацавалі і маем у Беларусі", - сказаў Кіраўнік дзяржавы.

У Прэзідэнта таксама абмяркоўваліся пытанні правядзення экзаменаў пасля заканчэння школы, а таксама цэнтралізаванага тэсціравання пры паступленні ў ВНУ. "Паглядзіце, колькі мы, пасля таго як увялі тэсціраванне, зрабілі адступленняў, патрэбных для жыцця, каб не загубіць талент. Не заўсёды толькі тэсціраванні могуць даць уяўленне выкладчыкам, якія набіраюць у ВНУ абітурыентаў, аб іх жыццёвым узроўні, ведах, здольнасцях", - звярнуў увагу Аляксандр Лукашэнка.

Аб сваім бачанні абазначаных праблем у сістэме адукацыі Кіраўніку дзяржавы расказалі Кіраўнік Адміністрацыі Прэзідэнта Наталля Качанава, Міністр адукацыі Ігар Карпенка і прадстаўнікі навучальных устаноў. У іх ліку рэктар Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта інфарматыкі і радыёэлектронікі Вадзім Богуш, рэктар Акадэміі кіравання пры Прэзідэнце Беларусі Генадзь Пальчык, дырэктар Нацыянальнага інстытута адукацыі Валянціна Гінчук і дырэктар мінскай гімназіі № 10, старшыня Асацыяцыі кіраўнікоў устаноў адукацыі ГА "Беларускае педагагічнае таварыства" Марына Ільіна.

Аляксандра Лукашэнку праінфармвалі аб абнаўленні школьных вучэбных праграм і падрыхтоўцы новых падручнікаў, працоўным навучанні старшакласнікаў, падрыхтоўцы спецыялістаў з вышэйшай адукацыяй, рэалізацыі напрамкаў дзяржаўнай маладзёжнай палітыкі, экспарце паслуг у сферы адукацыі і заработнай плаце педагогаў.