Нарада аб стане і задачах развіцця прамысловасці

9 красавіка

Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка 9 красавіка ў Палацы Незалежнасці сабраў вялікую нараду на тэму стану і задач развіцця прамысловасці.

Агульная колькасць удзельнікаў мерапрыемства набліжаецца да трох соцень чалавек. Сярод іх вышэйшыя службовыя асобы, члены ўрада, старшыні аблвыканкамаў і Мінскага гарвыканкама, кіраўнікі прамысловых арганізацый, банкаў, навуковых цэнтраў, кіраўнікі адміністрацый свабодных эканамічных зон.

Гэта нарада ў графіку Кіраўніка дзяржавы была чаканай і рыхтавалася даўно. Кіраўнік дзяржавы даручаў дадаткова пашырыць і ўзмацніць фармат мерапрыемства - так, каб як па складзе ўзнімаемых пытанняў, так і па прадстаўленасці ўдзельнікаў размова аб развіцці адной з важнейшых галін краіны была фундаментальнай.

"Як мы і дамаўляліся на заводзе "БЕЛДЖЫ", давайце правядзём нашу рабочую нараду. Абмяркуем перспектывы развіцця, а таксама пытанні якасці выпускаемай прадукцыі. За гэты няпросты час зроблены пэўныя крокі. На некаторыя ключавыя пазіцыі прыйшлі ўжо новыя людзі, прыняты шэраг рашэнняў. Цяпер трэба абмеркаваць, як будзем рухацца далей. І на ўзроўні стратэгіі, і на ўзроўні тактыкі", - сказаў Аляксандр Лукашэнка ў пачатку нарады.

Ён нагадаў, што па выніках мінулага года адбыўся шэраг нарад, пачынаючы ад сілавога блока. "Сёння мы сустракаемся з вамі - кіраўнікамі буйных прамысловых асноўных прадпрыемстваў. У бліжэйшыя дні сустрэнемся з аграрыямі і з імі пагаворым, абмяркуем тыя праблемы, якія перад імі стаяць", - адзначыў Кіраўнік дзяржавы.

"Урад дакладвае, што ў цэлым Міністэрства прамысловасці апошнія некалькі гадоў забяспечвае стабільны рост аб'ёмаў вытворчасці. За тры гады прыраслі амаль на 40%. Ёсць вынік і ў мінулым годзе. Прамысловай прадукцыі выраблена амаль на Br30 млрд, тэмп росту - амаль 113%", - сказаў Аляксандр Лукашэнка.

Паводле яго слоў, назіраецца значнае павелічэнне выпуску электронікі, легкавых і грузавых аўтамабіляў, камбайнаў. Прадпрыемствы "Планар", "ІНТЭГРАЛ" і "БелОМА" поўнасцю сфарміравалі партфель экспартных заказаў на бягучы год і часткова на 2025-ы.

"Але што з іншымі прамысловымі гігантамі? Чаму скараціліся аб'ёмы выпуску халадзільнікаў, трактароў, пагрузчыкаў, рухавікоў? Больш як на чвэрць прасеў "Бабруйскаграмаш". Толькі на 12% у 2023 годзе быў загружаны Мінскі падшыпнікавы завод, - заўважыў Прэзідэнт. - Мы маем шматгадовы вопыт работы ў станкабудаванні - важнейшай галіне ў любой індустрыяльнай эканоміцы. А сёння якая сітуацыя тут? Дзе выкарыстанне сучасных тэхналогій, такіх як штучны інтэлект, рабатызацыя? А менавіта ж яны забяспечваюць высокую дакладнасць і прадукцыйнасць у апрацоўцы матэрыялаў, эканомію рэсурсаў, зніжэнне затрат і якасць прадукцыі".

"Усяго гэтага няма. Але што самае сумнае, няма бачання перспектывы. Таму я чакаю ад вас канкрэтных прапаноў, як будзем выпраўляць сітуацыю", - абазначыў адну з задач Кіраўнік дзяржавы.

Прэзідэнт падкрэсліў, што беларускай прамысловасці неабходна займаць свае нішы ў Афрыцы, Лацінскай Амерыцы і Азіі.

"Вырабіць добра. Гэта мы неяк умеем. Якасна, няякасна, дорага, танна - вырабілі. Але галоўнае пытанне - рэалізаваць прадукцыю і атрымаць грошы", - звярнуў увагу Кіраўнік дзяржавы.

У апошнія гады знешні гандаль арганізацый Мінпрама характарызаваўся, з аднаго боку, ростам экспартных паставак, з іншага - вымушаным пакіданнем заходніх рынкаў. У 2023 годзе галіна выдала рэкордны за апошняе дзесяцігоддзе экспарт - $6,5 млрд. Прырост да ўзроўню 2022 года - амаль паўмільярда, або каля 8%.

Прычым экспарт стабільна павялічваецца тры гады запар. Значыць, прамысловасць змагла нівеліраваць негатыўныя тэндэнцыі 2019-2020 гадоў, адзначыў Аляксандр Лукашэнка. "Дарэчы, трэба нам разгледзець структуру гэтага так званага экспарту", - дадаў ён.

Пастаўкі пераарыентаваны на рынкі дружалюбных краін. У першую чаргу на традыцыйны рынак брацкай Расіі і іншых дзяржаў СНД.

"Аднак па далёкім замежжы сітуацыя значна горшая. Аб'ём продажаў склаў менш як 20% адносна дасанкцыйнага 2021 года. Не выкананы планы па экспарце ў дружалюбныя краіны далёкай дугі. У Афрыцы, Лацінскай Амерыцы, Азіі сёння вялікі попыт на прамысловую прадукцыю. Тут трэба сур'ёзна працаваць і займаць свае нішы. І перш за ўсё на Афрыканскім кантыненце", - падкрэсліў Прэзідэнт.

Кіраўнік дзяржавы нагадаў, што харчовая бяспека - адно з самых жыццёва важных для Афрыкі пытанняў. Таму там асабліва запатрабаваны сельскагаспадарчая тэхніка і абсталяванне.

"Я ведаю гэтыя складанасці, цяжкасці. Пры ўсіх складанасцях, цяжкасцях там трэба працаваць. І той, хто хоча працаваць, той там працуе", - заявіў Аляксандр Лукашэнка.

Так, сёння ёсць дамоўленасці аб пастаўках звыш 3 тыс. трактароў, 80 камбайнаў і 30 самазвалаў у Зімбабвэ. Больш як 150 трактароў - у Тагалезскую Рэспубліку. У 2024 годзе плануюцца пастаўкі тэхнікі ў Нікарагуа, В'етнам, Іран і Пакістан.

"Чаму пасля ўсіх праведзеных перагавораў на вышэйшым узроўні мы не працуем з Экватарыяльнай Гвінеяй? Відавочна ж, трэба ісці далей, пашыраць супрацоўніцтва. І разумець, што наша стратэгічная задача - стварэнне сумесных зборачных вытворчасцей беларускай тэхнікі ў апорных краінах. Ключавая мэта сёння - дыверсіфікацыя экспарту. Усё, што патрабуецца ад мяне для гэтага, прымаецца неадкладна. Створаны неабходныя ўмовы, і вам трэба як мага актыўней выкарыстоўваць меры фінансавай падтрымкі беларускага экспарту", - запатрабаваў Прэзідэнт.

Нягледзячы на тое, што больш за 90% прадукцыі ідзе на рынак Расіі, беларускія вытворцы страчваюць там пазіцыі па традыцыйных таварах, якія заўсёды карысталіся попытам за свае якасць і надзейнасць.

"Мне дакладваюць, што сёння айчынная прадукцыя ўступае аналагам як па цане, так і па якасці. Па цане яшчэ вытлумачальна. Але чаму па якасці? Экспарт беларускіх трактароў у 2023 годзе скараціўся на 18%. Доля нашых трактароў у расійскім імпарце знізілася да мінімальных за апошняе дзесяцігоддзе 10,5%, грузавых аўтамабіляў - да 6%", - прывёў даныя статыстыкі Аляксандр Лукашэнка.

Тыя ж пагражальныя тэндэнцыі, паводле яго слоў, складваюцца і на "Атланце". Аб'ёмы экспарту халадзільнікаў і маразільнікаў, яшчэ ўчора запатрабаваных, скараціліся амаль у два разы. Аб'ёмы экспарту халадзільнікаў і маразільнікаў, яшчэ ўчора запатрабаваных, скараціліся амаль у два разы. "Што перашкаджае прадаваць прадукцыю? Кітай, Індыя і іншае - дык вы прывыкайце да канкурэнцыі. Канкурэнцыя будзе толькі ўзмацняцца. Дайшлі да таго, што сістэматычна ўзнікаюць прастоі, а людзей адпраўляюць у вымушаныя водпускі. Мы губляем рынак. Чаму?" - спытаў Прэзідэнт.

Кіраўнік дзяржавы нагадаў, што ў сваім штогадовым Пасланні Прэзідэнт Расіі Уладзімір Пуцін анансаваў, што да 2030 года суб'екты федэрацыі павінны атрымаць каля 40 тыс. аўтобусаў, тралейбусаў, трамваяў, электробусаў. Грошы на гэта прадугледжаны. "Задача беларускай прамысловасці - падключыцца і забяспечыць не менш як 30% патрэбных аб'ёмаў. Гэта наша ніша. Трэба толькі закасаць рукавы і працаваць, - падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка. - Тыя часы, калі за плот выкінуў трактар і аўтамабіль і тут прыйшлі людзі, якія стаяць у чарзе, і забралі іх або купілі ваш трактар, даўным-даўно скончыліся".

І Міністэрства замежных спраў павінна быць у першых радах, калі размова ідзе аб экспарце. Тут яго роля шмат у чым вызначальная, нагадаў Кіраўнік дзяржавы.

"Вельмі негатыўная тэндэнцыя - унутраны рынак аддаём канкурэнтам. За гэта Урад адкажа галавой. Нягледзячы на наяўнасць шырокай лінейкі айчыннай тэхнікі, да гэтага часу закупляем імпартныя аналагі. І гэта не адзінкавыя выпадкі", - звярнуў увагу Аляксандр Лукашэнка.

У мінулым годзе толькі трактароў набылі больш за тысячу адзінак. На гэта было затрачана амаль $40 млн.

"Праводзім мадэрнізацыю падшыпнікавага завода. Якасць прадукцыі сёння супастаўная з прадукцыяй сусветных лідараў. Аднак высокія затраты на вытворчасць не дазваляюць канкурыраваць па цане ў тэндарных закупках нават на канвееры беларускіх машынабудаўнічых прадпрыемстваў. Ці толькі справа ў тэндары? Забываем простую ісціну: скупы плаціць двойчы. Можна сэканоміць капейкі на кошце падшыпніка і страціць тысячы ад прастою тэхнікі з-за яго замены", - заўважыў Прэзідэнт.

Кіраўнік дзяржавы спытаў, якія меры прымаюцца па абароне ўнутранага рынку, што канкрэтна зроблена і робіцца.

"Пакуль як вынік усіх абазначаных негатыўных тэндэнцый - праблемы з рэалізацыяй. Склады трашчаць ад гатовай прадукцыі. Складскія запасы за 2023 год выраслі амаль на чвэрць (на Br350 млн, або 23%). Профільны віцэ-прэм'ер мяне заспакойвае: гэта нармальна, заўсёды так было - і ўчора, і пазаўчора, мы тут зараз усё гэта прададзім. Але мы ж перыяд да перыяду ацэньваем гэтыя запасы. А колькі тэхнікі знаходзіцца на пляцоўках у дылераў, якія для многіх сталі дадатковым складам за мяжой? За гэту шырму чарговы раз нікому схавацца не атрымаецца", - папярэдзіў Аляксандр Лукашэнка.

Прэзідэнт прывёў у прыклад МТЗ: на складах яго гандлёвых дамоў - амаль 6,5 тыс. адзінак тэхнікі, а гэта больш як двухмесячны аб'ём вытворчасці. "Вось і "аб'ёмы" вытворчасці, і ваш "экспарт", - адзначыў ён.

Пры гэтым, паводле інфармацыі Камітэта дзяржаўнага кантролю, значная колькасць суб'ектаў тавараправодных сетак увогуле не прымаюць удзелу ў рэалізацыі прадукцыі, а яе кошт пры продажах праз іх значна ўзрастае. "Навошта вы іх тады стваралі? Каго кормім там?" - спытаў Кіраўнік дзяржавы.

Так, пры рэалізацыі ў Расію па схеме "вытворца - генеральны імпарцёр - дыстрыб'ютар - дылер - канчатковы спажывец" кошт франтальных пагрузчыкаў "АМКАДОР" павялічваецца ў цане больш як на 50%, грузавой і пасажырскай тэхнікі МАЗ - на 20%. "Ну і як тут канкурыраваць?" - адзначыў Аляксандр Лукашэнка.

Таксама не выкананы патрабаванні Прэзідэнта па скарачэнні знешняй пратэрмінаванай дэбіторскай запазычанасці. За 2023 год яна вырасла больш як на 10%, а гэта ж маглі быць абаротныя сродкі і інвестыцыі.

"Узнікае простае пытанне: навошта мы некага крэдытуем? У дадзеным выпадку таго пакупніка. З'яўленне запазычанасці - часта вынік бяздумнай гонкі за выкананнем паказчыкаў па разгрузцы складоў і экспарту", - канстатаваў Кіраўнік дзяржавы.

"Які агульны вынік? Перш за ўсё спад якасных паказчыкаў развіцця прадпрыемстваў. Рэнтабельнасць недацягвае да ўзроўню 2022 года. Растуць колькасць стратных арганізацый і сумы страт. Мы маем складаную лагістыку і рост кошту імпартнай сыравіны. Разбурэнне кааперацыйных сувязей з заходнімі пастаўшчыкамі прывяло да неабходнасці пошуку альтэрнатыўных партнёраў або наладжвання ўласнай вытворчасці камплектуючых. У тым ліку паскоранай распрацоўкі і ўкаранення новых тэхнічных рашэнняў. Што рабіць, увогуле зразумела. Чаму тармозім? Чаму не робім?" - спытаў беларускі лідар.

Гаворачы пра імпартазамяшчэнне, Кіраўнік дзяржавы адзначыў, што ў Беларусі могуць ствараць канкурэнтаздольную тэхніку з выкарыстаннем айчынных матэрыялаў і камплектуючых. "Тут і даказваць нічога не трэба. Мы можам", - канстатаваў Прэзідэнт. Аднак, паводле яго слоў, па шэрагу напрамкаў абнаўленне прадукцыі і вытворчасцей ідзе вельмі марудна.

"Кожная крытычная пазіцыя паказвае нашы слабыя месцы. Менавіта па іх канкурэнты потым б'юць санкцыямі, - звярнуў увагу Аляксандр Лукашэнка. - Неабходна прыняць меры па забеспячэнні максімальнай тэхналагічнай незалежнасці і стварэнні ўмоў для ўстойлівай работы эканомікі, якая не залежыць ні ад якіх санкцый. І гэта стратэгічная задача для нашага прамысловага комплексу".

Прэзідэнт дапусціў наяўнасць так званай адвёртачнай зборкі, але толькі ў пачатку новай вытворчасці.

"Трэба выбудаваць надзейную абарону ад любых знешніх фактараў - яшчэ адна задача для ўсіх. Вось чаму так жыццёва важна імпартазамяшчэнне, якім трэба займацца пастаянна", - падкрэсліў Кіраўнік дзяржавы.

Гэта задача, паводле яго слоў, - прыярытэт прыярытэтаў. І хоць пра гэта шмат гаворыцца, але варта прызнаць, што разварот прамысловасці ў гэтым напрамку адбываецца вельмі марудна. Доля імпартнага складніка ў беларускай прадукцыі па-ранейшаму высокая.

"Для інвестараў мы ставім умовы па дасягненні пэўнага ўзроўню лакалізацыі. Яны іх прымаюць і выконваюць. А па нашых традыцыйных вытворчасцях доля імпартнага складніка ў сыравіне і матэрыялах застаецца на высокім узроўні, паказчыкі з году ў год практычна не зніжаюцца", - сказаў Аляксандр Лукашэнка.

Кіраўнік дзяржавы запатрабаваў па ўсіх напрамках распрацаваць стратэгіі па павышэнні ўзроўню лакалізацыі: "Давядзіце да кожнага напружаныя заданні і забяспечце іх рэалізацыю".

Аляксандр Лукашэнка таксама звярнуў увагу на рызыкі, якія нясе залежнасць ад замежнага абсталявання і праграмнага забеспячэння. "Таму стварэнне айчыннага софту і яго ўкараненне павінны стаць безумоўнай першачарговай задачай для нашых распрацоўшчыкаў. Пакуль па гэтым напрамку наогул нічога не робіцца. Як карысталіся заходнім праграмным забеспячэннем, так і прадаўжаем", - крытычна заўважыў Кіраўнік дзяржавы.

Асноўная маса цяперашніх праектаў датычыцца мадэрнізацыі прамысловых гігантаў, якія былі захаваны з часоў Савецкага Саюза (МАЗ, МТЗ, БЕЛАЗ). "Гэта добра, але нам неабходна стварыць абсалютна новыя, перадавыя вытворчасці, якія выпускаюць інавацыйныя прадукты", - арыентаваў Прэзідэнт.

У сувязі з гэтым ён паставіў задачу ўзмацніць інтэграцыю прамысловасці з навукай, развіваць высокатэхналагічныя галіны, вытворчасць вылічальнай, электроннай і аптычнай апаратуры.

"Ужо цяпер мы павінны рыхтаваць навукова-даследчую базу і інжынерна-тэхнічны персанал для распрацоўкі перспектыўных тэхналогій і фарміравання навукова-тэхнічнага задзелу ў мэтах далейшага развіцця мікраэлектроннай прамысловасці", - падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка.

У гэтых умовах, паводле яго слоў, асаблівую важнасць набывае рэалізацыя праграм Саюзнай дзяржавы Беларусі і Расіі, сумесных імпартазамяшчальных праектаў, якія ствараюць аснову тэхналагічнага суверэнітэту і эканамічнай бяспекі. "Сродкі выдзелены. Іх неабходна не толькі своечасова асвоіць, але і стварыць прадукт, які будзе карыстацца доўгатэрміновым попытам", - звярнуў увагу Кіраўнік дзяржавы.

Аднак да якаснай мадэрнізацыі галіны аказаліся не гатовыя ні Міністэрства прамысловасці, ні прадпрыемствы, канстатаваў Прэзідэнт. "Да нядаўняга часу не было ні праектаў, ні ідэй (сумняваюся, што яны ёсць і цяпер). Разварушыліся, работа быццам пайшла, хоць тэмпы яўна патрабуюць паскарэння", - сказаў ён.

"Загрузка высокатэхналагічнага абсталявання, уведзенага ў 2023 годзе Аршанскім інструментальным заводам, па вытворчасці імпартазамяшчальнага сучаснага металарэзнага інструменту (свердлаў і фрэз) складае толькі 50%. Зноў тармажэнне. Няўжо незразумела: будзем тармазіць і плесціся ў хвасце, як я гаварыў, - нас затопчуць, - заявіў Кіраўнік дзяржавы. - Вам далі ўсе неабходныя інструменты па фінансаванні праектаў, прадаставілі паўнамоцтвы для прыняцця аператыўных рашэнняў. Што яшчэ трэба?"

Стратэгічнай задачай для краіны Прэзідэнт назваў дасягненне тэхналагічнага суверэнітэту ў скразных сферах, якія забяспечваюць устойлівасць усёй эканомікі. Гэта сродкі вытворчасці, станкі, робататэхніка.

"Праекты па дасягненні тэхналагічнага суверэнітэту павінны стаць маторам абнаўлення нашай прамысловасці, дапамагчы ўсёй эканоміцы выйсці на перадавы ўзровень эфектыўнасці і канкурэнтаздольнасці", - падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка.

Перад Урадам Прэзідэнт паставіў задачу прапрацаваць і сфарміраваць доўгатэрміновы, як мінімум да канца гэтага дзесяцігоддзя, заказ ад расійскіх партнёраў на высокатэхналагічную прадукцыю: "Каб нашы прадпрыемствы разумелі, па якіх правілах ім працаваць у Расіі".

Аляксандр Лукашэнка звярнуў увагу на праблему росту карупцыйных схем: "Мы зноў вяртаемся да пытанняў выканальніцкай дысцыпліны, дакладней да яе адсутнасці і слабага кантролю на ўсіх узроўнях. Як вынік, пастаянна выкрываюцца карупцыйныя схемы і, што абсалютна непрымальна, колькасць іх расце. Гэта вашы праблемы, хочаце сядзець у турме, а не працаваць - калі ласка".

Паводле інфармацыі Генеральнай пракуратуры, па выніках 2023 года колькасць такіх злачынстваў вырасла амаль на чвэрць.

Выкрыта карупцыйная схема подкупу службовых асоб прадпрыемстваў прамысловасці за арганізацыю закупак абсталявання ў пэўных камерцыйных арганізацый. Узбуджаны крымінальныя справы ў адносінах да службовых асоб флагмана айчыннай прамысловасці - ААТ "БЕЛАЗ".

Устаноўлены факт, калі прадугледжаная заканадаўствам магчымасць рэалізацыі прадукцыі па цэнах ніжэйшых за сабекошт (пад выглядам разгрузкі складоў) выкарыстоўвалася для асабістага ўзбагачэння службовых асоб. Тавар па нізкіх цэнах адгружаўся падкантрольнаму пасрэдніку, пасля чаго перапрадаваўся па больш высокай цане. Акрамя таго, рэгулярна выкрываюцца факты крадзяжу гатовай прадукцыі і камплектуючых да яе.

"Як дакладвае Камітэт дзяржкантролю, у нас непарадак у металургічнай галіне. "Белдругасмет" не забяспечвае металургічныя і машынабудаўнічыя прадпрыемствы ломам чорных і каляровых металаў у неабходных аб'ёмах (нядаўна мы гаварылі гэта пра шклабой). Ваша безгаспадарчасць і дыспарытэт закупачных цэн на металалом стварылі перадумовы для ўзнікнення ценявога абароту на рынку металасыравіны", - сказаў Прэзідэнт.

Аляксандр Лукашэнка даручыў Генеральнаму пракурору ўдзяліць самую пільную ўвагу абазначаным праблемным пытанням.

"І не трэба тут спасылацца на нейкія рызыкі, што ў вас не хапае рызык (размова пра бізнес-рызыкі, на якія кіраўнікам часам даводзіцца ісці ў інтарэсах далейшага развіцця прадпрыемства. - Заўвага). На гэта ўжо вочы закрываем. Але калі вы ў кішэню кладзяце, і гэта на вачах у тых, хто павінен глядзець і глядзіць, вы не хадзіце і не плачцеся, што тут празмерна кагосьці напружваюць", - сказаў Аляксандр Лукашэнка.

"За памылку ніхто нікога не пакарае. Вы заўсёды можаце дайсці аж да Прэзідэнта і растлумачыць сваю памылку. Але калі вы крадзеце бессаромна, апускаючы (значна пагаршаючы матэрыяльнае становішча. - Заўвага) тысячныя працоўныя калектывы і флагманы нашай прамысловасці, даравання тут быць не можа", - падкрэсліў Кіраўнік дзяржавы.

І гэта пазіцыя будзе заставацца нязменнай, незалежна ад асобы Прэзідэнта, таму што толькі такім чынам можна захаваць краіну. "Спагнанне будзе самае жорсткае", - сказаў Аляксандр Лукашэнка.

Кіраўнік дзяржавы назваў забеспячэнне якасці прадукцыі і належнага сэрвіснага абслугоўвання ключавым пытаннем.

"У Год якасці (ды і заўсёды) выпускаемая прадукцыя павінна быць на самым высокім узроўні. І ніяк інакш. Гэта не капрыз, а суровая жыццёвая неабходнасць. Пытанне будучыні краіны і народа. Наша прадукцыя павінна быць якаснай па ўсіх характарыстыках і параметрах", - падкрэсліў беларускі лідар.

Аляксандр Лукашэнка прывёў прыклад, што сёння вельмі складана канкурыраваць па цане з кітайскімі вытворцамі. "Значыць, трэба браць выключнай якасцю прадукцыі і забеспячэннем неабходнага для спажыўца сэрвісу, - адзначыў ён. - Мы павінны выйсці прыблізна на японскі ўзровень якасці. Задача - замацавацца і павялічыць долю рынку. А калі будзем бяздумна гнацца за мінімальнай цаной, страцім не толькі якасць канечнай прадукцыі, але і вытворчасці ўласнай кампанентнай базы".

Кіраўнік дзяржавы назваў недапушчальнымі факты, аб якіх дакладваюць спецыялісты. Асабліва выпадкі, калі новая тэхніка выходзіць са строю яшчэ да пачатку эксплуатацыі. Недахопы выяўлены і ў арганізацыі сэрвіснага абслугоўвання.

Прэзідэнт таксама арыентаваў на вырашэнне кадравых праблем у прамысловасці. У прыватнасці, неабходна прыняць меры па ўстараненні дэфіцыту па рабочых спецыяльнасцях, а таксама падняць прэстыж інжынерных прафесій.

"Усё важна - інвестыцыі, тэхналогіі, дысцыпліна, якасць прадукцыі. Але важней за ўсё - кадры, кадры і яшчэ раз кадры. Высакакласны спецыяліст вырашыць любую праблему, невук загубіць справу. Аднак мы сёння вымушаны гаварыць не пра якасць падрыхтоўкі кадраў, а пра іх павальны дэфіцыт. Асабліва рабочых", - адзначыў Кіраўнік дзяржавы.

Паводле яго слоў, на сённяшні дзень у цэлым па краіне з 27 тыс. вакансій у апрацоўчай прамысловасці 85% (23 тыс.) прыпадае на рабочыя спецыяльнасці. Найбольш запатрабаваны слесары, вадзіцелі, станочнікі, зваршчыкі.

Напрыклад, у ААТ "МАЗ" некамплект работнікаў складае 13%, а ў ААТ "Мінскі маторны завод" назіраецца цякучка рабочых спецыяльнасцей: слесараў, токараў, мантажнікаў, электраманцёраў, шліфоўшчыкаў і фрэзероўшчыкаў. "Пры гэтым амаль упэўнены, што адміністрацыйна-кіраўніцкі персанал у вас раздуты. Напрыклад, на МТЗ толькі маркетынгавая служба 100 чалавек. А паўгадавы запас на складах дзяваць няма куды", - заўважыў Кіраўнік дзяржавы.

Размова ідзе аб тым, як павысіць матэрыяльную зацікаўленасць рабочых на прадпрыемствах і як іх кіраўніцтва мае намер вырашаць гэту праблему.

Кіраўнік дзяржавы ў гэтым плане звярнуў увагу на нявыкарыстаныя рэзервы. "Можа, Ураду настаў час падумаць аб прыцягненні пайшоўшых - тых жа пенсіянераў. Сярод іх ёсць шмат актыўных, жадаючых працаваць людзей. Няхай не рванём на 30 тыс. чалавек, але мы знойдзем некалькі тысяч патрыятычна настроеных людзей, якіх можам паклікаць на вытворчасць. Яны з задавальненнем прыйдуць і будуць працаваць і вялікую карысць прыносіць яшчэ як настаўнікі. Трэба вырашыць, як іх зацікавіць, у тым ліку і матэрыяльна", - сказаў ён.

Таксама шмат сказана за апошнія гады аб замацаванні на месцах маладых спецыялістаў. "Змянілі мы негатыўную тэндэнцыю на гэтым фронце? Відаць, не. Больш таго, эксперты папярэджваюць, што растуць рызыкі страты кампетэнцый у галіне канструявання і распрацоўкі новых відаў прадукцыі. Чаму? Таму што на большасці прадпрыемстваў у аддзелах канструктараў і распрацовак мала маладых спецыялістаў, - канстатаваў Прэзідэнт. - А гэта ўжо пытанне не толькі да Мінпрама, але і да Мінадукацыі. Мала змяніць падыход да падрыхтоўкі кваліфікаваных спецыялістаў рабочых і тэхнічных прафесій. Мы павінны па вопыце савецкага мінулага істотна падняць прэстыж інжынерных прафесій, павысіць статус тых людзей, чыімі рукамі і інтэлектам ствараюцца рэальныя матэрыяльныя каштоўнасці. Інакш усе нашы планы застануцца пустымі паперкамі".

Аляксандр Лукашэнка ўказаў на неабходнасць на справе ўмацаваць звязку ўсіх узроўняў адукацыі - ад школы, ВНУ да прадпрыемства: "Варта працаваць па адзінай логіцы, на агульны вынік. Крытэрыем эфектыўнасці навучальных устаноў павінна быць тое, наколькі запатрабаваны іх выпускнікі, як растуць зарплаты маладых спецыялістаў".

Падводзячы вынік свайму ўступнаму слову, Кіраўнік дзяржавы адзначыў, што абазначыў класічныя праблемы, рашэнні якіх неабходна знайсці і рэалізаваць.

"Час сур'ёзны, патрабуе вельмі жорсткай дысцыпліны, самых актыўных дзеянняў ад кожнага", - падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка.

Нарада прадаўжалася каля чатырох гадзін. Аб сваім бачанні сітуацыі ў сферы прамысловасці далажылі члены Урада, кіраўнікі рэгіёнаў і прадпрыемстваў.

Старшыня Нацыянальнага статыстычнага камітэта Іна Мядзведзева і Старшыня Прэзідыума Нацыянальнай акадэміі навук Уладзімір Гусакоў праінфармавалі аб найбольш праблемных пытаннях развіцця арганізацый машынабудавання і металаапрацоўкі. Старшыня Камітэта дзяржаўнага кантролю Васіль Герасімаў далажыў, як выконваюцца даручэнні Прэзідэнта па развіцці прадпрыемстваў і павышэнні якасці прадукцыі. Сваім меркаваннем аб якасці беларускай тэхнікі таксама падзяліліся Міністр сельскай гаспадаркі Сяргей Барташ і старшыня Мінскага аблвыканкама Аляксандр Турчын. А генеральны дырэктар ААТ "Гомсельмаш" Аляксандр Новікаў праінфармаваў аб сітуацыі на прадпрыемстве.

Міністр прамысловасці Аляксандр Рагожнік і Старшыня Дзяржкамваенпрама Дзмітрый Пантус далажылі аб шляхах вырашэння праблемных пытанняў, перспектывах развіцця прадпрыемстваў і мерах па павышэнні якасці прадукцыі. Важнае месца ў час абмеркавання заняла тэма экспарту. Пасол Беларусі ў Расіі Дзмітрый Крутой падрабязна праінфармаваў аб нюансах работы на расійскім рынку.

З дакладам аб стратэгічных задачах і праектах стратэгічнага развіцця да 2030 года выступіў Прэм'ер-міністр Раман Галоўчанка.

Аляксандр Турчын, гаворачы аб якасці беларускай тэхнікі і яе запатрабаванасці ў гаспадарках рэгіёна, падкрэсліў велізарную зацікаўленасць у набыцці энерганасычаных трактароў МТЗ 3522, патрэбнасць - каля 150 адзінак. Аднак ёсць праблема з разлікамі за такую тэхніку: "Указ № 146 дазваляе браць у лізінг тэхніку на камфортных умовах - на сем з паловай гадоў пад 2% гадавых. Але пасля ўзмацнення падыходаў да рэйтынгавання сельгасарганізацый кампаніяй "Прамагралізінг" па Мінскай вобласці каля 70% сельгаспрадпрыемстваў па іх крытэрыях з'яўляюцца неплацежаздольнымі, і яны лізінгавую тэхніку браць не могуць".

У сувязі з гэтым старшыня Мінаблвыканкама звярнуўся да Прэзідэнта з просьбай вярнуцца да таго механізма фінансавання пры куплі тэхнікі, які існаваў раней, гэта значыць, каб рашэнне прымалася аблвыканкамам пад яго гарантыі ў выпадку невяртання лізінгавых плацяжоў прадпрыемствамі кампенсаваць іх за кошт бюджэту.

Прэзідэнт, выслухаўшы губернатара, звярнуўся з пытаннем да Прэм'ер-міністра Рамана Галоўчанкі: "Чаго вы ва Урадзе не сабраліся і не абмеркавалі гэтыя падыходы і не ўнеслі прапановы?"

"Ёсць ваша патрабаванне: ніякай масавай раздачы тэхнікі па краіне быць не павінна. У нас былі выпадкі, асабліва з Віцебскай і Магілёўскай абласцямі, па накопліванні даўгоў, - растлумачыў кіраўнік Урада. - Цяпер сітуацыя з плацежнай дысцыплінай палепшылася, але такія факты былі, і яны віселі вялікім цяжарам".

"Тое, аб чым Аляксандр Генрыхавіч гаворыць, цяпер гэта пытанне знаходзіцца на пляцоўцы Урада ў стадыі вырашэння, - прадоўжыў Раман Галоўчанка. - Але рабіць гэта на ўсю краіну я лічу немэтазгодным. Гэта зніжае патрабавальнасць і расхалоджвае кадры. Па Мінскай вобласці пытанне вырашальнае".

"Вы агулам не раздавайце, - сказаў на гэта Аляксандр Лукашэнка. - Калі губернатар просіць (пэўную колькасць тэхнікі. - Заўвага), у яго для гэтага ёсць сродкі (у лізінг узяць), няхай бярэ. Але кожны год вы будзеце з бюджэту забіраць грошы (гэта значыць у выпадку нясвоечасовай аплаты прадпрыемствамі, купіўшымі тэхніку ў лізінг, фінансаванне вобласці з дзяржбюджэту можа быць зменшана на суму ўтворанай запазычанасці. - Заўвага). Таму няхай яны думаюць, каму трактар аддаць і за каго яны будуць плаціць, калі гаспадаркі не разлічацца".

"Гэтага, уласна кажучы, і дабіваліся такімі больш жорсткімі метадамі", - адзначыў у сваю чаргу Раман Галоўчанка.

Асобны момант, на які звярнуў увагу Кіраўнік дзяржавы, - гэта адносіны да тэхнікі, яе абслугоўванне і выкананне працоўнай дысцыпліны. Такія складаныя, дарагія машыны трэба аддаваць у тыя гаспадаркі, дзе будуць забяспечаны адпаведныя ўмовы захоўвання, планавага рамонту, абслугоўвання і эксплуатацыі. Прыклады такіх, можна сказаць, узорных мехдвароў па краіне ёсць, і Прэзідэнт не раз арыентаваў кіраўнікоў у рэгіёнах, каб яны пераймалі гэты вопыт. "Калі гэтага няма, будуць адмовы і будзе дрэнна працаваць, - папярэдзіў Аляксандр Лукашэнка. - Абы каму гэту тэхніку не аддасі. Гэты трактарок трэба абслужыць, пасадзіць два чалавекі на яго (замацаваць за ім канкрэтных работнікаў. - Заўвага), і, як самалёт лятае, так і ён будзе працаваць круглыя суткі. Вось як трэба яго эксплуатаваць".

Прэзідэнт яшчэ раз зрабіў акцэнт на неабходнасці строгага захавання дысцыпліны на ўсіх узроўнях - як з боку работнікаў, якія эксплуатуюць тэхніку, так і на больш высокім узроўні - кіраўнікоў гаспадарак і рэгіёнаў, якія павінны і з падначаленых патрабаваць, і самі праяўляць адказнасць у выкананні пастаўленых перад імі задач.

Пазней на нарадзе тэма вытворчасці і продажу айчынных трактароў узнімалася таксама ў час даклада Міністра прамысловасці Аляксандра Рагожніка. Паводле яго слоў, ёсць праблема з рэалізацыяй гэтай прадукцыі і вялікімі складскімі запасамі. У мінулым годзе сельгасарганізацыям краіны была прапанавана асаблівая праграма - пры аплаце 20% кошту трактароў прадастаўленне растэрміноўкі да двух гадоў на ўвесь мадэльны рад. Праўда, гэта праграма не датычыцца энерганасычанай мадэлі 3522, попыт на якую цяпер высокі.

У сувязі з гэтым Прэзідэнт паставіў задачу нарасціць вытворчасць менавіта запатрабаванай мадэлі: "Трэба было даўно гэта рабіць".

Адным з праблемных пытанняў, якія падрабязна абмяркоўваліся на мерапрыемстве, стала наяўнасць складскіх запасаў гатовай прадукцыі. Міністр растлумачыў прычыны такой сітуацыі, а таксама назваў асноўныя таварныя пазіцыі, па якіх стан спраў найбольш складаны: гэта трактары, БелАЗы, а таксама халадзільнікі і маразільнікі.

Кіраўнік дзяржавы запатрабаваў ад адказных асоб разабрацца ў праблеме і прыняць неабходныя меры для зніжэння складскіх запасаў. Тым больш што попыт на такія тавары, як халадзільнікі і маразільнікі, ёсць і на ўнутраным рынку, калі яны ў вялікай колькасці ўвозяцца ў краіну.

"Што значыць "халадзільнікі не прадаём"? Колькі мы імпартных халадзільнікаў, маразільнікаў за мінулы год на ўнутраным рынку спажылі і прадалі? 116 тысяч! Вось дырэктар сядзіць завода халадзільнікаў (новага назначылі), у яго ж пытанне нумар адзін - "дайце мне працаваць на ўнутраным рынку", - сказаў Аляксандр Лукашэнка. Прэзідэнт паставіў задачу нарасціць продажы айчыннай прадукцыі на ўнутраным рынку.

Заслухаўшы даклад Старшыні ДВПК, Кіраўнік дзяржавы звярнуў увагу на неабходнасць развіцця айчыннай вытворчасці стралковай зброі і боепрыпасаў.

"Вайна ва Украіне паказала, што без элементаў контрбатарэйнай барацьбы, без беспілотных лятальных апаратаў і без сістэмы радыёэлектроннай барацьбы абараніць краіну немагчыма, - падкрэсліў Прэзідэнт. - Вы павінны разумець (Украіна гэта паказала), што не толькі і не столькі высокадакладная зброя вырашае праблему. Звычайныя гранатамёты, кулямёты, аўтаматы, стралковая зброя - яны і людзі вырашаюць праблему".

Аляксандр Лукашэнка нагадаў, што ставіў задачы па развіцці ў краіне вытворчасці стралковай зброі і боепрыпасаў яшчэ да пачатку канфлікту ва Украіне, і гэта патрабаванне, як даказаў час, вельмі актуальнае. "Вайна паказала: без гэтага немагчыма", - заўважыў Кіраўнік дзяржавы.

"Гэта зброя патрэбна заўсёды. І мы павінны яе вырабляць, - прадоўжыў Прэзідэнт. - Спадзявацца на кагосьці не трэба. Гэта будзе гульня ў палітыку. Як Украіна. Спадзяваліся на амерыканцаў, на Заходнюю Еўропу. Сёння боепрыпасаў няма або не хапае. Сядзіць Прэзідэнт Зяленскі і кажа: "Калі вы нам не дасце (зброі і боепрыпасаў. - Заўвага), заўтра Украіна рухне, а Лукашэнка з Пуціным пойдуць у Еўропу". Палохае іх".

"Вось, каб не здарылася ў нас, што мы будзем сядзець і будзем на некага спадзявацца, трэба назіраць за вайной і рабіць адпаведныя вывады і вырабляць гэта ўзбраенне", - падагульніў Аляксандр Лукашэнка.

Важнае месца ў час абмеркавання заняла тэма экспарту. Пасол Беларусі ў Расіі Дзмітрый Крутой падрабязна праінфармаваў аб нюансах работы на расійскім рынку. Ён расказаў, што цяпер робіцца стаўка на стварэнне ў Расійскай Федэрацыі адзіных мультыбрэндавых цэнтраў. Стварэнне васьмі такіх цэнтраў зацверджана рашэннем Урада. З іх тры фактычна гатовы, а яшчэ пяць будуць уведзены да канца 2025 года.

"Гэта гарады-мільённікі - буйныя апорныя пункты. Далей губернатары з гарадоў менш просяць, што ім не патрэбны, дапусцім, гэты вялікі цэнтр: "Дайце нам менш. Проста сэрвіс, рамонт і запчасткі". Таму на другім этапе мы зробім таксама на ўзроўні Урада, цяпер вядзём прапрацоўку. Мы іх (такія цэнтры і месцы іх размяшчэння. - Заўвага) таксама будзем ведаць і забяспечваць поўную наменклатуру адпаведных кампанентаў. Губернатары гэта прабачаць. Для іх гэта задача нумар адзін, каб далей прасоўваць нашу тэхніку", - далажыў пасол.

"Гэта нельга адкладваць у другі эшалон. Ні ў якім разе. Трэба цяпер", - адрэагаваў на сказанае Аляксандр Лукашэнка.

Ён падкрэсліў, што з боку расійскіх губернатараў, з якімі ён рэгулярна сустракаецца, ёсць запыт на такую форму ўзаемадзеяння: "Мне гавораць: "Дайце каманду сваім, мы там выдзелім месца, мы гэта зробім…" Гэта значыць, я бачу іх зацікаўленасць. І яны гатовы насустрач ісці".

"Вазьміце гэта на кантроль. Таму што прадаваць без рамонту нашу тэхніку - гэта дыскрэдытаваць сябе. Таму патрэбны сэрвіс абавязкова. Трактар туды паставіў - следам сэрвіс, - даручыў беларускі лідар. - Трэба цяпер - момант. Калі мы гэта адтэрмінуем - у буйных створым гарадах, а заўтра там у малых, - нічога там не атрымаецца. Туды з апярэджаннем прыйдуць іншыя".

Дзмітрый Крутой таксама расказаў аб найбольш перспектыўных напрамках работы ў прамысловай сферы на расійскім рынку - за кошт чаго можна на перспектыву захаваць свае нішы і нават прыбавіць. Размова ў тым ліку аб сумесным планаванні - такую магчымасць дае падпісаны кіраўнікамі дзяржаў дэкрэт аб рэалізацыі адзінай прамысловай палітыкі. Важныя напрамкі работы таксама заключаюцца ў падключэнні да расійскіх дзяржпраграм, выбудоўванні сістэмнай работы з дзяржкарпарацыямі, каардынацыі са спецыялізаванымі асацыяцыямі. У гэтым жа ключы абмяркоўваецца далейшая практыка работы зборачных вытворчасцей, запатрабаванасць беларускіх кампетэнцый у станкабудаванні, кааперацыйныя пастаўкі на канвееры і многае іншае.

"Галоўная квінтэсенцыя вашага выступлення, што любое пытанне ў Расіі можна вырашыць. На ўзроўні рэгіянальным. Тое, пра што я гаварыў. Губернатары гатовы ісці насустрач. Цяпер на ўсіх узроўнях адмашка. Губернатар прыязджае, ён з намі гатовы любую праграму рабіць. Давайце рабіць! Але гэта ад іх (кіраўнікоў прамысловых прадпрыемстваў і адказных за гэту сферу чыноўнікаў. - Заўвага) залежыць.Зноў жа, каб не сядзелі тут. Прыехалі ў пасольства (гэта другі ўрад у нас - у Расіі) - і падкажаш, і дапаможаш, і губернатару, калі трэба, патэлефануеш. Яны нармальна да нас ставяцца. Тым больш да пасла. Але трэба варушыцца, трэба разгортвацца", - зрабіў вывад Аляксандр Лукашэнка.

"Велізарная колькасць магчымасцей. Так, ёсць там некалькі пытанняў маіх. Я гатовы іх узнімаць на ўзроўні прэзідэнтаў і абмяркоўваць. Але ў асноўным гэта пытанні Урада. І цяпер у моманце іх трэба вырашаць", - падкрэсліў беларускі лідар.

Падводзячы вынікі нарады, Аляксандр Лукашэнка падкрэсліў: тое, што дзяржава і народ не адчуваюць дзікага санкцыйнага націску, - заслуга прамысловасці, аднак дасягнутых вынікаў пакуль недастаткова.

"Каб мы разумелі адзін аднаго і вы разумелі маю пазіцыю: час няпросты, і тое, што мы сёння ў такім рэчышчы абмяркоўваем задачы на перспектыву (практычныя, стратэгічныя), сведчыць аб тым, што зроблена нямала. І вам удзячны за тое, што зроблена. Усім тым, хто прыбаўляў у гэты час. Але сутнасць заключаецца ў тым, што зробленага мала. Усё, што мы дасягнулі, - дзякуй, добра. Але гэта вельмі недастаткова. Вы самі аб гэтым гаворыце, абмяркоўваючы праблемы адзін з адным, у міністра, можа, і ва Урадзе (але адчуваю, што малавата вы сустракаецеся разам)", - адзначыў Аляксандр Лукашэнка.

"Усе патрабавалі больш паўнамоцтваў, вось вам паўнамоцтвы, дзейнічайце, эканоміка ў вашых руках - тых, хто сядзяць тут і ва Урадзе. Плюс іншыя сектары (прадстаўнікі, кіраўнікі сельскай гаспадаркі і іншых). Дзейнічайце! Вы ж прасілі паўнамоцтваў. Перадалі, новую Канстытуцыю прынялі. Таму яшчэ раз гавару: зроблена нямала. І тое, што наша дзяржава, наш народ не адчувае гэтага дзікага націску, на які разлічваў Захад, уводзячы гэтыя санкцыі, гэта ваша заслуга", - падкрэсліў Прэзідэнт.

Разам з тым ён чарговы раз звярнуў увагу: дасягнутых вынікаў мала, неабходна вырашаць пытанні, якія ляжаць на паверхні. У прыватнасці, ён закрануў сітуацыю на "Атланце" з рэалізацыяй прадукцыі і наяўнасцю вялікіх складскіх запасаў, якія прадпрыемствы хаваюць за шырмай замежных дылераў у той час, як гэта тэхніка неабходна ў Беларусі.

"Калі Турчын (старшыня Мінскага аблвыканкама Аляксандр Турчын. - Заўвага) гаворыць, што яму патрэбны 700 адзінак нейкай тэхнікі, значыць, памерці трэба, працаваць круглыя суткі, але вырабіць не толькі яму, усім і аддаць гэту тэхніку. Я ўпэўнены: калі б мы частку тэхнікі, якую вывозілі і хавалі ў Расіі або яшчэ нейкіх дылерскіх цэнтрах (што рабіць злачынна), прапанавалі тут, знайшлі механізм, то купілі б людзі. Вяскоўцы вырабілі б прадукты харчавання і прадалі на знешніх рынках. Гэта значыць апасродкавана, праз іншыя тавары мы рэалізавалі б на знешніх рынках (такім чынам кампенсавалі праблемы з экспартам у прамысловых прадпрыемстваў. - Заўвага). Варыянт? Варыянт, - заявіў Аляксандр Лукашэнка. - Таму сядайце ва Урадзе і абмяркоўвайце гэтыя пытанні, прымайце рашэнні. Не атрымліваецца - уносьце прапановы".

Кіраўнік дзяржавы згадзіўся, што працаваць на знешніх рынках няпроста, канкурэнцыя там вялікая. "Трэба настроіцца не на дзясяткі тысяч продажаў нашай тэхнікі, а па два, па тры, па чатыры, па пяць. Потым і да трох тысяч дойдзеце", - адзначыў ён.

"Мы з вамі правялі сур'ёзную размову прыкладна па ўсіх праблемах, якія сёння стаяць перад прамысловымі прадпрыемствамі. Кожны з нас павінен бачыць мэту, заданне", - сказаў Прэзідэнт.

Аляксандр Лукашэнка заўважыў: прынята лічыць, што рынак усё адрэгулюе. Аднак яго прэзідэнцкі вопыт сведчыць аб адваротным. "Нам гэты "рынак" падкінулі тыя, хто з намі канкурыруе. Вось калі ласка - рынак, свабода, попыт/прапанаванне ўсё адрэгулююць. Ніколі нідзе на ўсіх этапах майго прэзідэнцкага жыцця нічога рынак не адрэгуляваў. Усюды мы ўмешваліся, - звярнуў увагу Кіраўнік дзяржавы. - Не ведаю ўжо, чым закончыцца эпапея з рэгуляваннем цэн. Але калі Урад не праваліць, гэта будзе ўнікальная аперацыя ў рыначнай так сказаць эканоміцы".

Прэзідэнт нагадаў, што калі ўлады заняліся рэгуляваннем цэн, то краіне адразу сталі прадказваць дэфіцыты і спады.

"Што абвалілася? Якога тавару на прылаўку няма? Усё ёсць. Вытворчасць не працуе - рэагуем. Пройдзе год-паўтара-два мы гэта ўсё ўрэгулюем, гэта ж усё няпроста. Але гэта самае складанае ў гэтай так званай рыначнай эканоміцы - урэгуляваць цэны па ўсёй краіне, што будуць прыязджаць і вучыцца ў нас. Але нам трэба гэта вытрымаць, нам гэта не даруюць тыя, хто падкідваў "свабодны рынак", - падкрэсліў Прэзідэнт.

Я агітую за тое, што разумна, не спяшаючыся, трэба вярнуцца да канкрэтных вытворчых заданняў, хоць мы ніколі, у вялікім сэнсе слова, ад гэтага не адыходзілі. Але недзе ўсё гэта закінулі, выкінулі. Таму павінны быць канкрэтныя задачы", - запатрабаваў Кіраўнік дзяржавы.

У той жа час кіраўнік прадпрыемства "павінен быць і заахвочаны па-чалавечы", рэзюмаваў беларускі лідар.

Нарада аб стане і задачах развіцця прамысловасці

Чытайце таксама